आगोको मुस्लोले ठमेल रातभर आतंकित
करोडौंको सम्पत्ति खरानी
मधुजंग पाण्डे÷राजधानी
काठमाडांै, ३ जेठउफ् † कस्तो विपत्ति आइलाग्यो । १८ घन्टा संघर्ष गर्दा पनि जोगाउन सकिएन बहुमूल्य बौद्धिक सम्पत्ति । पर्यटन मार्ग ठमेलस्थित काठमाडांै गेस्ट हाउससँगैको ‘पिलग्रिम्स बुक हाउस’ भवनमा बिहीबार रातभरि दन्केको आगो निभाउन नसकेर लखतरान भएका सुरक्षागार्ड बद्री फुयाँलको दुखेसो हो यो । पिलग्रिम्स बुक हाउसका मालिक रामा तिवारी हुन् ।
शुक्रबार मध्याह्न १२ बजे सडकभरि जलेर ङ्खयाँकिएका किताबहरू बटुल्दै असिन–पसिन गर्दै उनी भन्दै थिए, ‘धन्न मानवीय क्षति भने भएन । बिहीबार राति साढे ९ बजे फेसेस लन्च रेस्टुरेन्टको भान्छाको ग्याँस लिक भएर सुरु भएको आगो करिब १८ घन्टासम्म बल्दै निभ्दै गर्दा पनि यतिधेरै सम्पत्तिको धनमाल जोगाउनै सकिएन ।’ आगलागी भएको एक घन्टापछि बल्ल दमकल आएर आगो निभाउन थालेको जानकारी फुयाँलले जानकारी दिए ।
‘काठमाडौं, भक्तपुर र ललितपुरका दमकल आएर लगातार पानी छ्यापेर आगो बिहान निभ्यो भनेर गए पनि पुनः ११ बजे धूवाँको मुस्लो आएकाले दिउँसो १२ बजेदेखि आएका दमकलले ३ बजेपछि मात्र सो आगो पूर्णरूपमा नियन्त्रणमा लिन सफल भएको हो,’ उनले भने । आगो भित्रभित्रै दन्किरहेको जानकारी स्थानीयले दिएपछि शुक्रबार दिउ“सो थप दुईओटा दमकल आएर सो आगो नियन्त्रणमा लिइएको थियो । आगलागी नियन्त्रण कार्यमा दिनभर सक्रिय रूपमा लागेका ठमेल पर्यटन परिषद्का अध्यक्ष रामशरण थपलियाले धेरै समयको प्रयासपछि बल्ल आगो नियन्त्रणमा आएको जानकारी दिए ।
उनले फेसेस लन्च रेस्टुरेन्टबाट फैलिएको आगोले भीÈण रूप लिएकाले सुरक्षाकर्मी र आगो नियन्त्रक टोलीलाई आगलागी नियन्त्रणमा लिन मुस्किल परेको बताए । ‘धन्न मानवीय क्षति भने हुन पाएन,’ थपलियाले भने, ‘आगलागीमा करिब एक अर्ब बढीको धनमाल क्षति भएको अनुमान गरेका छौं ।’ तर, क्षतिको आधिकारिक विवरण भने आइसकेको छैन ।
पर्यटन मार्ग ठमेलस्थित आगलागी भएको भवन नम्रता शाहीको हो । उनको घरको सबैभन्दा माथिल्लो तलाबाट सुरु भएको आगो पिलग्रिम्स बुक हाउसमा सल्केको थियो । सो बुक हाउसमा विभिन्न देशबाट प्रकाशित महँगा पुस्तक पाइने गर्छन् । नेपाल आउने सबैभन्दा बढी पर्यटकले पढ्ने र अवलोकन गर्ने पिलग्रिम्स बुक हाउसमा राखिएका लाखौं किताबको भण्डारमा आगो सल्किएर भीषण रूप लिएको अध्यक्ष थपलियाले जानकारी दिए ।
थपलियाका अनुसार आगोले फेसेस लन्च रेस्टुरेन्ट, पिलग्रिम्स गेस्ट हाउस, पिलग्रिम्स रेस्टुरेन्ट हुँदै नजिकै रहेका अन्य व्यावसायिक कम्पनीका निजी अफिसहरूमा समेत धेरै क्षति पु¥याएको छ । विभिन्न मुलुकबाट आएका पर्यटकले पढ्ने र खरिद गर्ने मुलुककै सबैभन्दा ठूलो पुस्तक भण्डारमा क्षति हुनु देशकै लागि ठूलो क्षति भएको थपलियाले बताए । आगलागीबाट धेरै प्रकारका बहुमूल्य र दुर्लभ पुस्तक नष्ट भएको जानकारी दिँदै उनले भने, ‘यो घटनाले ठमेल क्षेत्रको मात्र नभएर मुलुकको पर्यटन उद्योगमा ठूलो धक्का लागेको छ ।’ आगलागीबाट दुई घर पूर्णरूपमा जलेर नष्ट भएको छ । सो घरमा राखिएका १० ओटा पसलमा समेत Ôति पुगेको उनले जानकारी दिए ।

निगमको जहाज दुर्घटनाग्रस्त

चालकदल र सबै यात्रुको सकुशल उद्धार 
मधुजंग पाण्डे÷राजधानी
काठमाडौ, २ जेठ
पोखराबाट जोमसोमका लागि उडेको नेपाल वायुसेवा निगमको जहाज बिहीबार बिहान मुस्ताङको जोमसोम बिमानस्थल नजिकै कालीगण्डकी नदीमा खसेर दुर्घटना भएको छ । सो दुर्घटनामा परेका तीन सदस्यीय चालक दल सहित १९जना यात्रु सबैको सकुशल उद्धार भएको छ । सो जहाज जोमसोम विमानस्थलमा अवतरण गर्ने क्रममा धावन मार्गमा चिप्लिएर कालीगण्डकी नदिको बगरमा खसेको थियो ।
पोखराबाट पहिलो नियमित उडान सकेर दोस्रो चाटर्ड उडान भर्न पोखराबाट बिहीबार बिहान ८.१० मा उडेको जहाज साढे ८ बजे दुर्घटनाग्रस्त भएको हो । सो जहाज चालक दिपेन्द्र प्रधान र सह चालक सुरेश केसीले उडाएका थिए । घाइते चालक प्रधान र सह चालक केसीको अवस्था गम्भिर छ । काठमाडौ बानेश्वर निवासी चालक प्रधानको कम्मर र ढाडमा गम्भिर चोट लागेको छ । यसैगरि कोटेस्वर इमाडोल निवासी सह चालक केसीको टाउकोमा गम्भिर चोट लागेको छ । दोलखा स्थाई घर भई हाल पुल्चोक बस्दै आएकी २५ वर्षिय परिचारिका सन्तमायाँ तामाङ भने सामान्य घाइते छिन् । अहिले उनीहरुको महाराजगञ्ज स्थित त्रिवि शिÔण अस्पतालमा उपचार भईरहेको छ ।  २०५७ साल असारबाट निगममा प्रवेश गरेका चालक प्रधान निकै कुशल पाइलटका रुपमा चिनिएका छन । उनी २०३० सालमा जन्मिएका हुन । सर्बप्रथम जुनियर पाइलटबाट निगममा छिरेका घाइते चालक प्रधान सह चालक सिनियर सह चालक , जुनियर चालक हुँदै २०६८ साल फागुनबाट बडुवा भएर चालक भएका हुन । यसैगरि २०४० सालमा जन्मिएका सह चालक केसीले २०६६ साल असारबाट निगममा काम थालेका हुन । उनी अबिबाहित भएको निगम स्रोतले जनाएको छ । घाइते परिचारिका तामाङले २०६५ साल जेठबाट निगममा काम थालेकी हुन । उनी निगमका करार परिचारिका हुन । चालक प्रधान र सह चालक केसी दुबै स्थायी भएको निगमले जनाएको छ ।   पोखराबाट जोमसोम विमानस्थलका लागि उडेको निगमको चार्टर गरिएको ९ एनएबीओ ट्विनअटर जहाज जोमसोम विमानस्थलमा अवतरण गर्ने क्रममा बिहान  साढे ८ बजे धावन मार्गबाट चिप्लिएर कालीगण्डकी नदीमा दुर्घटनाग्रस्त भएको थियो । त्यसअघि सो जहाजले पोखराबाट जोमसोमकालागि पहिलो नियमित उडान सकेर सोही ठाउँकालागि दोस्रो चाटर्ड उडान गर्ने भरेको थियो ।  
दुर्घटनाग्रस्त जहाजमा ८ जना जापानी नागरिक, एक नाबालक सहित ११ जना स्वदेशी यात्रु र  तीन चालकदलका सदस्य सहित २२ जना सवार थिए । सो दुर्घटनामा परि घाइने भएका मध्ये ५ जनालाई एयर डाइनेस्टीको हेलिकप्टरबाट पोखरा ल्याइएको थियो । यसैगरि खुट्टा भाँचिएका दुर्ई जना जापानी यात्रुलाई पनि थप उपचारकालागि काठमाडौ ल्याईएको नेपाल वायुसेवा निगमका निर्देशक एवं प्रवक्ता गणेशबहादुर चन्दले जानकारी दिए । उनले अहिले खुट्टा भाँचिएका दुई जना जापानीजलाई जापानी दुतावासले आफ्नो नागरिकको उपचार आफैं गर्ने भनेर जिम्मा लिएको बताए ।  उनले बाँकी अन्यको अवस्था सामान्य रहेकाले  पोखरामै उपचार भईरहेको र सामान्य घाइते केही यात्रुहरु जोमसोममा नै उपचारपछि घर फर्केको बताए । निगमका प्रवक्ता चन्दले राजधानीसँग भने, ‘धेरै वर्षपछि यो दुर्घटना भएको हो’ । जहाजको कण्डिसन र चालकमा कुनै कमजोरी नभएको उनको दावी छ । यसअघि गत १ जेठमा जोमसोम बिमानस्थलमा अग्नि एयरको डोनियर जहाज दुर्घटना हुँदा चालकदल सहित १५ जनाको ज्यान गएको थियो भने ६ जनाको जिवितै उद्धार गरिएको थियो । त्यसको एक वर्ष एक दिनपछि सोही ठाउँमा भएको यो दोस्रो दुर्घटना हो । 

जहाज दुर्घटना जा“च आयोग गठनकाठमाडौ÷रास–सरकारले बिहीबार बिहान मुस्ताङको जोमसोममा दुर्घटना भएको नेपाल वायुसेवा निगमको जहाज दुर्घटनाको सत्यतथ्य छानबिनका लागि दुर्घटना जा“च आयोग गठन गरेको छ । संस्कृति, पर्यटन तथा नागरिक उड्डयन मन्त्रालयले बिहीबार साँझ प्रेस विज्ञप्ति मार्फत तीन सदस्यीय जहाज दुर्घटना छानविन आयोग गठन गरेको जानकारी दिएको हो ।
मन्त्रालयका अनुसार नेपाल नागरिक उड्डयन प्रधिकरणका पूर्व महानिर्देशक रामप्रसाद न्यौपानेको संयोजकत्वमा गठित सो आयोगका अन्य सदस्यहरुमा तारा एयरका सिनियर चालक प्रभाकर घिमिरे, प्राधिकरणका सिनियर एरोनटिकल इन्जियिनर मेघेन्द्रकुमार श्रेष्ठ र पर्यटन मन्त्रालयका सह सचिव बुद्धिसागर लामिछाने रहेका छन् ।
सो आयोगलाई निगमको जहाज दुर्घटनाबारे आगामी दुई महिनाभित्र सत्यतथ्य छानबिन गरी प्रतिवेदन पेश गर्ने समय दिइएको छ । 
मन्त्रालयले गैर सैनिक हवाई उडान (दुर्घटना जा“च) नियमहरु, २०२४ को नियम १४ बमोजिम सरकारले यस दुर्घटना जा“च आयोग गठन गरेको बताएको छ ।
पोखरा स्थित गण्डकी अस्पतालमा उपाचारत चालक दलका २ जना सदस्यहरुलाई थप उपचारको लागि  बिहीबार दिउँसो डाइनास्टी हेलिकप्टरबाट काठमाडौंको ल्याईएको छ ।  अहिले उनीहरुको महाराजगञ्जस्थित त्रिवि शिÔण अस्पतालमा उपचार भईरहेको छ ।   

पाटा सम्मेलन सम्पन्न सूचना प्रविधिको प्रयोग र जनशक्ति विकासमा जोड

मधुजंग पाण्डे÷राजधानी थाइल्यान्ड(बैंकक), १७ वैशाख पर्यटन क्षेत्रका विज्ञ एवं व्यवसायी र सरोकारवालाले अन्तर्राष्ट्रिय पर्यटन प्रवद्र्धनका लागि नेपालले आधुनिक सूचना प्रविधिको प्रयोग र दक्ष जनशक्ति विकासमा थप जोड दिनुपर्ने आवाज उठाएका छन् । विश्व पर्यटन मञ्चमा नेतृत्वदायी भूमिका निर्वाह गर्न युवा जमातलाई आकर्षित गराई सूचना प्रविधिको भरपुर उपयोग र प्रयोगमा अग्रसर भए मात्र नेपालले पर्यटन क्षेत्रमा ठूलो फड्को मार्न सक्ने उनीहरूको धारणा छ । विश्वको सर्वोच्च शिखर सगरमाथा र भगवान गौतम बुद्धको जन्मभूमि नेपालले पर्यटन क्षेत्रमा आधुनिक सूचना प्रविधिको प्रयोग गर्न नसक्दा अन्तर्राष्ट्रिय जगत्मा अपेक्षित उपलब्धि हासिल गर्न नसकिएको भन्दै उनीहरूले यस्तो आवाज उठाएका हुन् । थाइल्यान्डको राजधानी बैंककमा सम्पन्न प्यासिफिक एसिया ट्राभल एसोसिएसन (पाटा) को ६१औं वार्षिक साधारण सभा एवं अन्तर्राष्ट्रिय सम्मेलनमा सहभागी व्यवसायीले सो धारणा राखेका हुन् । नेपाल र अमेरिकादेखि करिब ५० भन्दा धेरै मुलुकका व्यवसायी प्रतिनिधि सहभागी पाटा सम्मेलनमा नेपाल च्याप्टरले पनि सूचना प्रविधि र जनशक्ति विकासमा थप जोड दिने प्रतिबद्धता व्यक्त गरेको छ । बैंककमा लगातार चार दिनसम्म चलेको पाटा सम्मेलनमा पर्यटन विकासका लागि व्यापार प्रवद्र्धन, उत्पादनको ब्रान्डिङ, मानव संसाधनको विकास र नेटवर्क विस्तार गर्ने लक्ष्यसहितको भावी कार्ययोजनासमेत प्रस्तुत भएको थियो । पाटाका प्रमुख कार्यकारी अधिकृत पार्टिन क्रेस र यूएनडब्लूटीओका जनरल सेक्रेटरीबीच सोसम्बन्धी सम्झौतासमेत भएको थियो । यूएनडब्लूटीओले आगामी दिनमा पर्यटन विकासका लागि पाटासँग सहकार्य गरेर अघि बढ्ने प्रतिबद्धतासमेत जनाएको छ । पाटाका प्रमुख कार्यकारी अधिकृत क्रेसले भने, ‘पाटा ६० वर्ष पुगेर ६१ वर्षमा प्रवेश ग¥यो अब हामीले युवा जमातलाई नेतृत्वदायी भूमिकाको आह्वान गर्दै सूचना प्रविधिको प्रयोगमा जोड दिनुपर्छ ।’ अहिलेसम्म स्थानीय स्तरमा रोजगारको अवस्था सिर्जना गरी सामाजिक आर्थिक विकासमा पर्यटनले ठूलो फड्को मारेको बताउँदै क्रेसले विकासोन्मुख देशले पर्यटन क्षेत्रमा जोड दिनु आवश्यक भएको धारणा राखे । सो अवसरमा संयुक्त राष्ट्रसंघीय विश्व पर्यटन संगठन (यूएनडब्लूटीओ) का महासचिव टालिव रिफाईले सन् २०१२ मा विश्वमा १ अर्र्ब पर्यटकले यात्रा गरी १० हजार विलियन अमेरिकी डलरभन्दा बढी खर्च गरेको जानकारी दिए । विश्वको कुल गार्हस्त उत्पादनमा पर्यटन क्षेत्रको ९ प्रतिशत हिस्सा रहेको र यसले प्रत्येक सेकेन्डमा ११ रोजगार सिर्जना गर्ने गरेको बताए । रिफाईले विश्वका धेरै देशको अर्थतन्त्र पर्यटनले थामेको हुनाले यसको प्रवद्र्धन गर्न पर्यटन क्षेत्रका व्यवसायी र सरकारको पनि महŒवपूर्ण भूमिका रहने बताए । उनले यूएनडब्लूटीओले आगामी दिनमा पाटासँगै सहकार्य गरेर अघि बढ्ने बताए । पाटा नेपाल च्याप्टरका अध्यक्ष सुमन पाण्डेले आफूहरूले नेपालको पर्यटन प्रवद्र्धनका लागि ‘फोर ब्रान्डिङ’ को योजना ल्याउने धारणा राखेको बताए । पाटाको योजनाअनुसार व्यवसाय प्रवद्र्धनका लागि दक्ष एवं गुणस्तरीय जनशक्ति र नेटवर्कमा जोड दिनुपर्ने धारणा राखेको बताउँदै अध्यक्ष पाण्डेले भने, ‘यस सम्मेलनबाट नेपालले धेरै सिक्ने अवसर पाएको छ ।’ पाटामा नेपाल ३५ वर्षदेखि सदस्य रहँदै आएको जानकारी दिँदै उनले अब नेपाल च्याप्टर पर्यटनमा सूचना प्रविधिको प्रयोग र युवा जनशक्तिका लागि नयाँ कार्यक्रम ल्याउने बताए । सो सम्मेलन निकै उपलब्धिपूर्ण रहेको र धेरै देशका प्रतिनिधिले नेपालप्रति देखाएको स्नेहले आफू थप उत्साहित भएको बताउँदै अध्यक्ष पाण्डेले भने, ‘सम्मेलनमा सहभागी सबैलाई नेपाल आउन हामीले आग्रह गरेका छौं ।’ सो सम्मेलनमा पर्यटन पत्रकार संघ (जाट) नेपालले नेपालको पर्यटन प्रवद्र्धनका लागि सञ्चारमाध्यमले खेल्नुपर्ने भूमिकाका सम्बन्धमा विज्ञहरूको सल्लाह र राय सुझाव संकलन गरेको थियो । सम्मेलनमा पर्यटन पत्रकार संघका द्वितीय उपाध्यक्ष मधुजंग पाण्डे, महासचिव संजोग आचार्य र सचिव शिव श्रेष्ठको उपस्थिति रहेको थियो ।