Madhujungpandey

मालपोतमै छैन जग्गाधनी लिखत
मधुजंग पाण्डे÷राजधानी
काठमाडौ, २२ भदौ
मालपोत कार्यालय सर्वसाधारणको घर–जग्गासम्बन्धी सबै लिखत एवं कागजपत्र सुरक्षित राख्ने अख्तियारीप्राप्त सरकारी निकाय हो । तर, डिल्लीबजार चारखालस्थित मालपोत कार्यालयको हबिगत देख्दा राजधानीवासीले आङ्खनो घरजग्गाको कानुनी प्रमाणबाट समेत वञ्चित हुने अवस्था छ । सो कार्यालयमा २०५२ सालअघिका जग्गा खरिद–बिक्रीसम्बन्धी लिखत र कागजपत्र भेट्नै सकिँदैन । पुराना कागजपत्र राख्ने प्रणाली व्यवस्थित नभएकाले यस्तो समस्या आएको हो ।
दैनिक लाखौं रुपैयाँको कारोबार हुने सो मालपोत कार्यालयमा पुराना कागजपत्र र अभिलेख राख्ने ठाउँ भने एकदमै अव्यवस्थित छ । मालपोत कार्यालय नयाँ ६ तले ठूलो भवनमा रहे पनि तामेली शाखाका पुराना फाइल भने सदरखोरको प्रवेशद्वारसँगैको पुरानो घरमा लथालिंग अवस्थामा राखिएका छन् ।
फाइल राखिएको कोठाबाहिर ताला झुन्ड्याइएको छ तर अकासेपानी चुहिनबाट रोक्न भने मालपोत कार्यालयले कुनै ध्यान दिएको छैन । फलस्वरूप, पुराना कागजपत्र भने भिजेर र कुहिएर नष्ट भइरहेका छन् ।
यति मात्र होइन, जीर्ण भवनका कारण कर्मचारीहरू पनि सो कोठाभित्र पस्न डराउँछन् । जग्गाधनीका समस्यालाई लिएर त्यहाँभित्र छिर्ने जोकोही कर्मचारी कतिखेर भत्केर ज्यान जाने हो भन्ने त्रासमा हुन्छन् । सो कोठाभित्र जग्गाधनीले मागेको कागजात फेला पार्नुलाई युद्ध जितेसरह ठान्नुपर्ने अवस्था छ ।
धर्मस्थलीका सुदर्शन कोइराला मालपोत कार्यालयको दुरावस्थाका कारण पीडित बनेका एक प्रतिनिधि पात्र हुन् । उनले २०५१ सालमा खरिद गरेको पाँच आना जग्गाको लिखत खोजेको एक महिना बितिसकेको छ । तर पनि फेला पार्न सकेका छैनन् । आङ्खनो जग्गामा छिमेकीसँग किचलो परेपछि अदालतले उनीसँग प्रमाण माग्यो । तर, मालपोतले उनलाई कुनै प्रमाण दिन सकिरहेको छैन । ‘महिना दिन बितिसक्यो तर आङ्खनो जग्गाको प्रमाणसम्बन्धी कागजपत्र पाउन सकिरहेको छैनँ, यसले मलाई मानसिक तनाव भइरहेको छ,’ कोइरालाले राजधानीसँग भने ।
मातहतको अभिलेख शाखाको यस्तो अवस्था हुँदा पनि मालपोत प्रशासन भने मौन छ । लाखौं सर्वसाधारणको अर्बौं रुपैयाँबराबरको धन–सम्पत्तिसम्बन्धी पुराना कागजात दिन–प्रतिदिन नष्ट भइरहँदा पनि मालपोत प्रशासनले कुनै चासो दिएको पाइँदैन । बरु, पुरानो र जीर्ण घर भएकाले नष्ट हुने गरेको मालपोत प्रशासन स्वयं स्वीकार गर्छ ।
सो मालपोत कार्यालयका उपसचिव पर्शुराम अधिकारीले पुराना अभिलेख व्यवस्थित रूपमा राख्न ठाउँ अभाव भएकाले समस्या भएको बताए । उनले पुरानो भवनमा तामेली शाखाका पुराना कागजपत्र राखेको ठाउँमा पानी चुहिएकाले केही लिखत र स्रेस्ता नष्ट भएको हुन सक्ने बताए ।
‘चिसोले सडेका पुराना फाइल कीरा र धमिराले पनि खाएका हुन सक्छन्,’ उपसचिव अधिकारीले भने, ‘पुराना कागजपत्र राखिएको ठाउँ पनि डरलाग्दो देखिन्छ ।’
सो मालपोत कार्यालयले २०६०÷०६१ सालयताका अभिलेख भने कम्प्युटरकृत गरेको छ । ‘०६०÷६१ पछिका फाइल फेला पार्न भने कुनै समस्या छैन,’ अधिकारीले भने । उनले तत्कालका महŒवपूर्ण सबै जग्गाधनी स्रेस्ता नयाँ भवनको दराजमा सुरक्षित राखिएको बताए ।
सो मालपोत कार्यालयले अदालत, जग्गाधनी वा अरू कुनै व्यक्तिले आवश्यक कागजात मागेको खण्डमा रजिस्ट्रेसन भिडाएर हेर्न सकिने भएकाले नआत्तिन पनि आग्रह गरेको छ । ‘जग्गाधनीसँग कुनै प्रमाण नभए जग्गाधनीको भोगचलन हेर्ने सम्बन्धित गाविस र वडाको सिफारिसमा प्रमाण माग्ने र आवेदकले दिएको निवेदनको आधारमा मालपोतका कर्मचारी फिल्डमा नै पुगेर अनुसन्धान गरी नयाँ प्रमाण जुटाइदिने गरिएको छ,’ अधिकारीले भने ।