नयाँ बजेटमा ठूला पूर्वाधार आयोजनालाई प्राथमिकता

काठमाडौं असार ९ - सरकारले आगामी आर्थिक वर्षको बजेटमा ठूला पूर्वाधार आयोजनालाई उच्च प्राथमिकता दिने भएको छ। मुलुकको भावी संघीय ढाँचालाई सघाउ पुग्ने गरी आर्थिक वृद्धि र रोजगारी सिर्जना गर्न भौतिक पूर्वाधारको निर्माणलाई सरकारले प्राथमिकतामा राखेको हो।
अर्थमन्त्री भरतमोहन अधिकारीले बुधबार संसदमा पेस गरेको 'आर्थिक वर्ष २०६८/०६९ को विनियोजन विधेयकका सिद्धान्त र प्राथमिकता' मा ठूला पूर्वाधारका आयोजना निर्माण निजी क्षेत्रको साझेदारीमा गरिने प्रतिबद्धता गरेका छन्। यसमा असार १० देखि १३ सम्म छलफल हुने संसदका सहायक प्रवक्ता सुदर्शन कुइँकेलले दिए। संविधान सभाको निर्वाचनपछि पहिलोपटक संसदमा पूर्व बजेट छलफल सुरु भएको हो। यसअघिका तीन वर्षमा संसदबाट छलफल गरी बजेट आउन सकेको थिएन। समयमा बजेट आउन नसक्दा आर्थिक विकासको गति सुस्त हुन पुगेको अधिकारीले बताए।
आर्थिक क्रियाकलाप विस्तारका लागि सडक सञ्जाल बढाउने अर्थमन्त्री अधिकारीले बताए। सन्तुलित र समतामूलक विकासका लागि ग्रामीण पुर्वाधारमा सरकारले लगानी बढाउने छ, उनले भने।
आगामी बजेटमा वाराको निजगढमा दोस्रो अन्तराष्ट्रिय विमानस्थल निर्माण-सञ्चालन-हस्तान्तरण (बुट) अन्तर्गत निर्माण गरिने छ। यसका लागि राष्ट्रिय र अन्तर्राष्ट्रिय लगानीकर्तालाई आह्वान गरिने अधिकारीले बताए।
दुई वर्षभित्र सबै जिल्ला सदरमुकाममा सडक पुर्‍याउने घोषणा सरकारले यसपटक पनि दोहोर्‍याएको छ। २०६० असारसम्म मध्य पहाडी लोकमार्गको सबै खण्डमा ट्र्याक खोलिसकिने छ। काठमाडौं-तराई द्रुत मार्गको निर्माण कार्य अगाडि बढाउने, अन्य आयोजना छिटो सक्ने र नयाँ सडक आयोजना सुरु गर्न स्रोत परिचालन गरिने अधिकारीले बताए। 'पूर्वाधार निर्माणमा गुणस्तर र मापदण्ड तोकिने छ,' उनले भने।
दुई ठूला छिमेकीको आर्थिक विकासको लाभ लिन पूर्वाधार, उद्योग, सेवा र व्यापार विस्तारमा तीव्रता दिने नीति सरकारले लिएको छ। ऊर्जासहितका पूर्वाधार आयोजनाका लागि स्वदेशी र विदेशी लगानी आकर्षित गर्न बजेटमा विशेष कार्यक्रम ल्याइने घोषणा गरिएको छ।
'समयमा बजेट नआउँदा आर्थिक वृद्धि, रोजगारी सिर्जना, भौतिक पूर्वाधार निर्माण लगायत सम्पूर्ण आर्थिक क्षेत्रमा प्रतिकूल असर परेको छ,' उनले भने। सरकारी खर्चमा सुस्तता आई विकास खर्च लक्ष्यअनुरुप हुन नसकेको, बैंकिङ क्षेत्रमा तरलता अभाव भएको, राजस्व संकलन लक्ष्यमा पुग्न कठिन भएको, निजी क्षेत्रलाई लगानीका लागि विश्वासको वातावरण निर्माण हुन नसकी अर्थतन्त्र संकुचित भएको अधिकारीले बताए।
'राजनीतिसँगै आर्थिक विकासको मुद्दाले प्राथमिकता नपाउँदा देशको विकास पछाडि परेको हो,' उनले भने, 'अब आर्थिक क्रान्ति सम्पन्न गरी मुलुकलाई समृद्ध बनाउने बेला आएको छ।' स्वदेशी तथा विदेशी लगानी वृद्धि गरी अर्थतन्त्रलाई गतिशील तुल्याउनु अहिलेको प्रमुख चुनौती भएको जनाउँदै उनले यसको वातावरण समयमै बजेट ल्याएपछि बन्ने विश्वास व्यक्त गरे।
'अर्थतन्त्रमा देखिएका समस्या समाधान गर्न आगामी वर्षको बजेट असारभित्रै ल्याउन दलहरुबीच सहमति भएकाले अर्थतन्त्रमा नयाँ ऊर्जा प्राप्त हुने, आर्थिक गतिविधिमा क्रियाशीलता आउने र लगानीको वातावरण सुरु हुने विश्वास लिएको छु,' उनले भने।
त्रिवर्षीय योजनाले निर्धारण गरेको रोजगारी केन्द्रित समावेशी आर्थिक वृद्धि, गरिबी निवारण र दिगो शान्ति स्थापननामा सघाउ पुर्‍याउन बजेट केन्द्रित हुने संसदमा पेस भएको प्राथमिकता पुस्तिकामा छ।
बजेटले द्वन्द्व पीडित, सहिद, वेपत्ता परिवारलाई राहत, पुनःस्थापना र पुनःनिर्माणलाई तीव्रता दिने अधिकारीले बताए। नयाँ नेपाल निर्माणको आधारशीला खडा गर्ने, स्रोतको न्यायोचित वितरण, विकासको प्रतिफलमा सबैको पहुँच बजेटको प्राथमिकतामा छन्।
उत्पादन, रोजगारी, आयात प्रतिस्थापन, निर्यात प्रबर्द्धन, कृषिको व्यावसायीकरण र आधुनिकीकरण नयाँ बजेटले गरिने भएको छ। सरकारको भूमिकालाई नियमनकारी, प्रबर्द्धनकारी र सहजकारी गर्दै अझ सशक्त र प्रभावकारी बनाउने अधिकारीले बताए।
सहकारीलाई अर्थतन्त्रको सार्थक खम्बा मान्ने, नििज क्षेत्रको लगानीका लागि विश्वासको वातावरण तयार पार्न विशेष प्रयत्न गर्ने, उर्जाका लागि स्वदेशी र विदेशी लगानी आकर्षित गर्ने नीति पनि लिइएको छ।
समस्टिगत आर्थिक स्थायित्व कायम गर्न बजेट घाटालाई निश्चित सीमा भित्र राखिने भएको छ। अनुत्पादक सरकारी खर्च कटौती गरी पुँजीगत खर्च बढाउने नीति सरकारले लिएको छ। क्षेत्रीय सन्तुलन कायम हुने गरी बजेट विनियोजनको प्रतिबद्धता पनि सरकारले गरेको छ। सवै प्रकारका संगठित मूल्य मिलेमतोको अन्त्य गर्ने घोषणा सरकारले दोहोर्‍याएको छ।
शान्ति प्रक्रियालाई पूर्णत दिन साधन र स्रोतको कमी हुन नदिने प्रतिबद्धता सरकारले गरेको छ। नयाँ संविधान निर्माण गरी लोकतान्त्रिक गणतन्त्रलाई संस्थागत गर्न आवश्यक बजेट छुट्याउने जानकारी सरकारले संसदलाई दिएको छ।
खाद्य सुरक्षा बढाउने, लाडसेडिङ घटाउने, पेट्रोलियम पदार्थको आपूर्ति सहज बनाउने, व्यवस्थित उपत्यकाका लागि अल्पकालीन र दीर्घकालीन योजनामा सरकारले प्राथमिकता दिएको छ।
युवा स्वरोजगार कार्यक्रमलाई विस्तार गरी प्रभावकारी रुपमा सञ्चालन गर्ने, प्राविधिक र व्यावसायिक शिक्षा र सिपमूलक तालिम सञ्चालनको योजना सरकारको छ।
भूमिलाई उपयोगका आधारमा वर्गीकरण गर्ने, उच्चस्तरिय आयोगले भूमिसुधारका लागि दिएका सुझाव कार्यान्वयन गर्दै जाने, सामाजिक विकास, पर्यटन प्रबर्द्धन गर्ने प्रतिबद्धता सरकारले गरेको छ।
निर्यात प्रबर्द्धन र आयात प्रतिस्थापन, हरेक जिल्लामा कम्तिमा एक नमूना गाउँ कार्यक्रम, सामाजिक सुरक्षा कार्यक्रमको थप विस्तार, पिछडिएका, विकट र लक्षित कार्यक्रम ल्याउने घोषणा सरकारले गरेको छ।
सर्वसाधारणको विश्वास बैंक तथा वित्तीय संस्थामा जगाउन र बैंकिङ क्षेत्रमा तरलता अभाव हटाउन विशेष कार्यक्रम सञ्चालन जानकारी अर्थमन्त्रालयले दिएको छ।

हिमालपारी छुट्टै अनुभूति

मधुजंग पाण्डे राजधानी
हिमालपारीको पर्यटकीय गन्तब्यस्थल मुस्ताङको मुक्तिनाथ क्षेत्र घुम्न जानेहरुलाई त्यहाँको भौगोलिक परिवेश र स्थानीयवासीले मान्दै आएका परम्परागत संस्कृति देख्दा छुट्टै अनुभूति हुन्छ ।
वार्षिक ३६ हजारभन्दा बढी विदेशी पर्यटकले भ्रमण गर्ने हिमालपारिको जिल्ला मुस्ताङको मुक्तिनाथ क्षेत्र घुम्न जानेहरुलाई अहिले सरकार छ भन्ने अनुभूति हुँदैन ।
मुलुककै दुर्गम र उच्च हिमशृंखलामा रहेको धार्मिक पर्यटकीय गन्तव्य मुक्तिनाथमा यतिबेला युरोपियन मुलुकहरु अमेरिका अस्ट्रेलिया स्पेन क्यानाडा प्रुान्स जापान र इजरायललगायत छिमेकी मुलुक भारत र स्वदेशीहरुको पनि उत्तिकै भीड लागेको छ ।
स्वदेशी र विदेशी गरी सिजनका बेला दैनिक हजारौं पर्यटकको ओइरो लाग्ने यस क्षेत्रको तीन हजार आठ सय मिटर उचाइमा रहेको मुक्तिनाथ मन्दिरसम्म अहिले मोटरबाटो पुगिसकेको छ ।
युरोपियन मुलुकहरुबाट आउनेहरु पैदलयात्रामा रमाउँछन् भने भारतीय र नेपालीहरु मोटर चढ्नमै खुसी हुन्छन् । यही मौकाको फाइदा उठाउँदै यहाँका स्थानीय व्यवसायीहरुले नयाँ मान्छेलाई ुमुर्गाु बनाईरहेको अधिकांश पर्यटकको भनाइ छ ।
स्थानीय व्यवसायीहरुले नयाँ मान्छेलाई खाना खाने होटलको बसाइ र सवारीयात्रामा लाग्दोभन्दा बढी रकम असुलेर ठगिरहेको स्थानीय समाजसेवी गणेश भट्टचनले राजधानीलाई बताए । उनले भने ुयहाँ नयाँ मान्छे देख्नेबित्तिकै केही व्यवसायीहरुले लाग्नेभन्दा बढी भाडा असुली हाल्छन् ।
मुस्ताङको सदरमुकाम जोमसोमदेखि मुक्तिनाथसम्मको प्रतिव्यक्ति डेढ सय भाडा लाग्ने २१ किलोमिटर सडकमा प्रतिव्यक्ति पाँच सय रुपैयाँभन्दा बढी भाडा लिने गरेको उनले बताए । यस्तो कार्यले तत्कालका लागि व्यवसायीलाई केही फाइदा पुगे पनि समग्र रुपमा जिल्लाको पर्यटकीय गतिविधिमाथि नै नकारात्मक असर पर्ने भट्टचनको भनाइ छ ।
भारतीय र श्रीलंकाली गरी दुई दर्जनभन्दा बढी पर्यटकको टोली लिएर मुक्तिनाथ पुगेका सत्यम टुर एन्ड ट्राभलका टुर अफिसर राजु पाण्डेले पनि मुस्ताङ घुम्नेहरुलाई सरकारको अनुभूति नहुने बताए ।
जोमसोमदेखि रानीपौवासम्म जम्मा १९ किलोमिटर जिपयात्रामा स्थानीय जिप व्यवसायीहरुले स्थानीयलाई प्रतिव्यक्ति एक सय ५० रुपैयाँ भाडा लिए पनि आफूलाई प्रतिव्यक्ति पाँच सय रुपैयाँभन्दा बढी भाडा लिएको बताए । ुदिन्न भनूँ भने क्युमा बसेका समितिको गाडीले मान्दै मान्दैनन् दिउँ भने अड्कलेको रकमले धान्दैनु उनले भने ुयसरी अनावश्यक दलाल गरेर पर्यटकलाई दुःख दिनेहरुलाई सरकारले कारबाही गरिदिए हामी जस्ता पर्यटक ओसार्नेहरुले सुःख पाउने थियौं ।ु
कति होटलहरुले त खाना अडर गर्दा मेनुमा एउटा रेट हुन्छ अर्कै रेट लगाएर बिल बनाइदिन्छन् । यस क्षेत्र घुम्न आउनेहरुले म्याग्दीको बेनीदेखि जोमसोम विमानस्थल र मुक्तिनाथ मन्दिर परिसरबाहेक कहीँकतै प्रहरी र सुरक्षा जाँच गर्ने ठाउँहरु देख्दैनन् । जसका कारण बाहिरबाट आउनेहरु मर्कामा परेको उनको भनाइ छ ।
मुस्ताङ जिप व्यवसायी समिति टिकट बुकिङ काउन्टर जोमसोमका साचालक एवं समितिका सदस्य भीषण थकालीले हाल जोमसोमदेखि मुक्तिनाथसम्मको दुवैतर्फी यात्राका लागि २३ वटा जिप साचालनमा रहेको र अरु थपिने क्रममा रहेको जानकारी गराउँदै मुक्तिनाथ दर्शन गर्न आउनेहरुलाई रानीपौवासम्मको १९ किलोमिटर कच्ची बाटोमा नेपालीलाई प्रतिव्यक्ति एक सय ५० रुपैयाँ युरोपियन मुलुकबाट आउनेहरुलाई प्रतिव्यक्ति पाँच सय र सार्क मुलुकहरुबाट आउनेहरुलाई प्रतिव्यक्ति तीन सय ५० रुपैयाँ भाडा लिने गरेको बताए ।
हाल साचालनमा रहेका २३ वटै गाडी जहाजबाट र ट्रुक्टरमा राखेर खोलाबाट ल्याएको जानकारी गराउँदै उनले अझ अहिले पेट्रोलियम पदार्थको भाउ सस्तो भएकाले भाडा घटेको बताए । पहिले जोमसोमदेखि रानीपौवासम्म दुवैतर्फी भाडा प्रतिव्यक्ति नेपालीलाई नै ६ सय भएको पनि उनले जनाकारी गराए ।
विशेषगरी चैते दसैंको रामनवमीमा भव्य मेला लाग्ने यस क्षेत्रसम्म म्याग्दीको बेनी र लमजुङको बेसींसहरको स्थलमार्ग र पोखरादेखि जोमसोमसम्म १८ मिनेटको हवाईमार्गबाहेक अन्य विकल्प केही छैन । पोखराबाट उत्तर-पूर्वको बंेसीसहर र उत्तर-पश्चिमतर्फको बेनीसम्म आरामदायी यात्रा भए पनि जब पर्यटकले म्याग्दीको सदरमुकाम बेनी काटछन् तब उनीहरुले सरकार नै नभएको अनुभूति हुने मुक्तिनाथसम्मको कष्टकर यात्रा पार गर्नुपर्छ ।
स्वदेशी हुन् या विदेशी सबैलाई यस क्षेत्रमा रहेका यातायात व्यवसायीले नराम्रोसित ठग्ने गर्दछन् । होटलको बसाइ जिपयात्रा र अन्य सामान खरिद गर्दा यहाँका व्यवसायीले अत्यधिकरुपले पर्यटक ठग्ने गरेकाले यस क्षेत्रको भविष्य कता जाने हो यस विषय भने झन् गम्भीर बन्दै गइरहेको छ ।
यस्ता गतिविधि नियन्त्रण गर्न यहाँ न सरकारी संयन्त्रको उपस्थिति देखिन्छ न स्थानीयवासी नै बोल्छन् यस विषयमा । कसैलाई वास्ता छैन पर्यटक ठगिएको गुनासोप्रति ।
मुक्तिनाथ मन्दिरभन्दा करिब एक सय मिटर तल ओरालोमा क्युरियोको सामानका व्यापार गर्दै आएकी ३५ वर्षीया स्थानीय व्यवसायी डोल्कर गुरुङले हालका राष्ट्रपति प्रधानमन्त्री र नेपालमा लोकतन्त्र आएको कुरा केही थाहा नभएको भन्दै खाली मुस्ताङॆ राजा जिङमेपरबर विष्टको मात्र गुनगान गाइन् ।
उनले भनिन् ुमाथिल्लो मुस्ताङको लोमानथाङमा बस्दै आएका राजालाई यहाँका सबैले माला र प्रसाद लिएर भेट्न जान्छन् । उहाँले पनि हाम्रा समस्याका बारेमा जानकारी राख्नुहुन्छ ।ु बाटो खानेकुरा रोग लागेका बेला उपलब्ध गराइने विभिन्न प्राकृतिक औषधिहरुका बारेमा राम्रोसित जानकारी पाइने भएकाले यहाँका मान्छेहरु मुस्ताङॆ राजा विष्टलाई भेट्न जाने गरेको उनको भनाइ छ ।
मुत्तिनाथ मन्दिरमा कार्यरत प्रहरी हवल्दार बुद्धि रिमालले आफूहरु सकेसम्म विदेशी पर्यटकको सत्कारमा कुनै कमी आउन नदिन सधैं चनाखो भएर बसेको बताए । उनका अनुसार हाल यस मन्दिरमा स्वदेशी र विदेशी गरी दैनिक साढे दुई सयभन्दा बढी पर्यटक आउने गर्दछन् ।
यस क्षेत्रमा पर्यटक आउने मुख्य सिजन चैत वैशाख जेठ महिना र जनैपूर्णिमाको बेला हो । यहाँ आउनेमध्ये प्रकृतिक मनोरम दृश्यको अवलोकन र धर्म कमाउने उद्देश्यले आउनेहरुको संख्या बढिरहेको उनको कथन छ ।

कोठाको शुल्क बढाए होटल व्यवसायीले

मधुजंग पाण्डे÷राजधानी
काठमाडौ २६ जेठ
विगत लामो वर्षदेखि क्षेमता बृद्धि अभियानमा जुटेका राजधानीका ठुला तारे होटलहरुले अहिले धमाधम कोठाको सुल्क बढाउन थालेका छन । उनीहरुले बढ्दो महँगीसँग दैनिक हुने व्यवस्थापन खर्चलाई समायोजन गर्दै जानका लागि बाध्य भएर कोठाको शुल्क बढाएको बताएका छन ।
गत दुई वर्षदेखि क्षमता विस्तार गर्ने अभियानमा जुटेका ठुला तारे होटलहरुले अहिले २५ देखि ४२ प्रतिशतसम्म सेवा सुल्क बढाउन थालेको पाईएको छ ।
गत १४ फागुनमा सरकारले वार्षिक १० लाख पर्यटक भित्राउने लक्ष्यकासाथ मनाउन लागेको पर्यटन वर्ष २०११ को औपचारिक शुभारम्भ गरे देखि नै होटलको क्षमता विस्तार अभियानमा लागेका व्यवसायीहरुले पहिलेको भन्दा यसपाली पर्यटकलाई दिने सेवा सविधालाई निकै गुणस्तरीय बनाई होटलको वातावरणलाई नै नयाँ स्वरुप दिलाउने क्रममा भएको लगानी उठाउनका लागि हाल सेवा सुल्क बढाएको बताएका छन ।
उनीहरु विगतका वर्ष भन्दा यसपाली महँगी बढेको र होटलको सेवा सुविधा पनि निकै गुणस्तरीए भएकाले केही शुल्क बढाउन बाध्य भएको बताउँछन ।
राजधानीका ठुला पाँचतारे होटलहरु साँगि्रला अन्नपूर्ण याकएण्ड यती र एभरेष्ट होटलले अहिले कोठाको शुल्क पहिलेको भन्दा केही बढाउन सुरु गरेका छन ।
यी होटलहरुले हाल एक बेड भएको स्ट्याण्डर्ड कोठालाई कर बाहेक न्युनतम ७० देखि दुईसय ५० अमेरिकी डलरसम्म दुई बेर्डको कोठालाई एकसय २० देखि २ सय ५० अमेरिकी डलरसम्म शुल्क तोकेका छन । यसैगरि स्ट्याण्डर्ड एवं सुपेरियर कोठाभन्दा बढी थप सुविधा उपलब्ध हुने ुडिलक्स रुमुको सेवा सुविधामा पनि ३० प्रतिशत सम्म सुल्क बढाईएको छ ।
गत वर्षको तुलनामा यसपाली लाजिमपार्ट स्थित होटल साँगि्रलाले २५ प्रतिशत सम्म कोठाको शुल्क बढाएको छ । आफ्ना सबै कोठालाई डिलक्समा स्तरोन्नती गरेकाले केही शुल्क बढाएको होटल साँगि्रलाका बरिष्ठ बजार प्रवन्धक मोहन खनालले बताए । सन २०१० कालागि पहिले नै बढीसकेको जानकारी गराउँदै उनले २०११ को पर्यटन वर्षकालागि न्युनतम १५ देखि २५ प्रतिशतसम्म बढाउने तयारी भईरहेको बताए । गत वर्षभन्दा यसपाली होटलमा निकै पर्यटकको चाप बढेको जानकारी गराउँदै उनले मानसरोबर जाने भारतीय पाहुना बढी भएको बताए । हाल उज्वेगस्थानबाट आएका पर्यटकको ठुलो समुह साँगि्रलामा बसिरहेको बताए ।
अहिले एकसयवटा कोठा डिलक्स भईसकेको जानकारी गराउँदै उनले भने ु पहिले ७० देखि ८० डलर पर्ने कोठालाई अब एकसय २० डलर पर्छु । उनले जानकारी दिए अनुसार हाल होटल साँगि्रलामा एक बेड भएको कोठालाई कर बाहेक एकसय र दुईबेड भएकालाई एकसय २० डलर पर्दछ । यसैगरि भारतीय र नेपाली पाहुनाकालागि भने एक बेडभएको कोठालाई करबाहेक ३ हजार ५ सय रुपैयाँ शुल्क लाग्छ ।
होटलले विदेशी पर्यटक बढेकै कारण होटलले शुल्क बढाएको नभएर अहिलेको बढ्दो महँगी अनुरुपको खर्च धान्नैकालागि मात्र व्यवसायी शुल्क बढाउन बाध्य भएको उनको कथन छ ।
यसैगरि होटल डेला अन्नपूर्णका बजार प्रवन्धक राजबहादुर शाहले पनि अघिल्लो वर्षको तुलनामा यसपाली २५ प्रतिशतले कोठाको मुल्य बढेको बताए ।
मुलुकले भोग्नुपरेको असहज परिस्थितीका कारण एक्कासी अकासिएको बजार भाउ इन्धनको मुल्य बृद्धि लगायत प्रायः सबै बस्तुहरुको बजार मुल्य बढेकाले होटल व्यवसायी पनि आफ्नो सेवा शुल्क बृद्धि गर्न बाध्य भएको उनको भनाई छ । शुल्क बढाउँदापनि व्यवसायीलाई खासै फाइदा नभएको जानकारी गराउँदै शाहले भनेु पर्यटकीय मौसममा मात्र राम्रो आम्दानी हुन्छु ।
ुअहिलेको अफ सिजनमा त दैनिक खर्च चलाउँनै मुस्कील पर्छ ु उनले भने ुबन्द हड्ताल जस्ता घटनाक्रमले पर्यटकीय मौसम अनुकुल नभईरहेको बेलामा सँधै एउटै रेटमा सेवा दिन गाह्रो पर्छु ।
उनले हाल अन्नपूर्णमा एक बेडभएको सुपेरियर कोठालाई करबाहेक ८५ देखि ९० डलर र डिलक्स रुमको एकसय अमेरिकी डलर तिर्नुपर्ने बताए । उनले यहाँका ठुला तारे होटलले ४० प्रीतशतसम्म मुल्य बढाएपनि छिमेकी मुलुक भारत लगायत दक्षिण एसियाली मुलुकहरुको तुलनामा भने अझै निकै सस्तो हुने दावी गरे ।
अहिले अर्को पाँचतारे होटल एभरेष्टले पनि ३० प्रतिशतले कोठाको शुल्क बृद्धि गरेको छ । तर सोल्टी क्राउन प्लाजा र ह्यात रिजेन्सी होटलले भने हाल होटलको कोठाभाडा एवं अन्य सेवा सुल्क यथावत नै रहेको बताएको छ । ह्याल रिजेन्सीले गत वर्षमात्र आफ्नो सेवा शुल्क बृद्धि गरेको थियो ।
मुलुककै सबैभन्दा पुरानो सोल्टी होटलले भने सन २००८ देखि २०१०को अन्त्यसम्मकालागि यसअघि नै निश्चित शुल्क कायम गरेकाले शुल्क नबढाएको दावी गरेको छ । अहिले होटल सोल्टीमा विदेशी पर्यटकले एकबेड भएको डिलक्स कोठालाई करबाहेक २ सय २५ डलर र डबलबेड भएको कोठालाई २ सय ३० डलर खर्च गर्नुपर्ने हुन्छ । यसैगरि क्लब रुमको शुल्क २ सय ८० डलर पर्दछ । यहाँ युरोपियन पर्यटकलाई प्रदान गरिने कोठाको तुलनामा भारती र अन्य सार्क मुलुका पर्यटकलाई प्रदान गरिने कोठाको सेवा सुल्क निकै कम रहेको छ ।
पर्यटन तथा नागरिक उड्डयन मन्त्रालयको तथ्याङक अनुसार अहिलेसम्म मुलुकभर साना एवं ठुला तारे गरि ३८ हजार भन्दाबढी पर्यटकीय होटल रहेका छन भने होटल एसोसियसन आफ नेपाल हान ले अझ बढी भईसकेको बताएको छ ।
हानका उपाध्यक्ष अजयरत्न स्थापीतले हान र व्यवसायीबीच सेवा शुल्क नभएर कोठाको तारिफ मात्र बृद्धि गर्ने सहमती हुन लागेकाले अहिलेदेखि नै केही होटलले बढाउन थालेको हुन सक्ने बताए । हानका कार्यकारी निर्देशक माधवओम श्रेष्ठले कोठाको मुल्य बढाउने प्रीक्रयाका बारेमा हानले कुनै निणर्य नगरेकाले अहिले केही भन्न नमिल्ले बताए ।

नेपाल भ्रमण असुरक्षित भएको पर्यटकको गुनासो

मधुजंग पाण्डे÷राजधानी
काठमाडौ ३ जेठ
अमेरिकी नागरिक हुन सान्जीन एली । नेपाल आउनुअघि यो मुलुक सारै सन्दर र शान्त छ भन्ने लाग्थ्यो उनलाई । जब उनी हालै मात्र नेपाल आइन उनले सारै फरक पाईन नेपालको बस्त ुस्थिती । उनको गन्तब्य थियो अन्नपूर्ण क्षेत्र पुग्नुपर्ने तर यतिबेला उनी राजधानीमै पट्यार लाग्दो सँग दिन बिताउँदै छिन ु मैले त नेपालमा शान्त छ भन्ने सुनेको थिएँ ।
तर नेपाल त युद्धको भूमरिमा फसेको मुलुक सोमालिया जस्तै मैले पाएँु । यी पर्यटकले नेपालको भ्रमणमा घन्टौसम्म भोकै-प्यासै हिँड्नु परेको छ ।
पूर्व निर्धारित समयमा संविधान जारी नभएपछि गत १४ बैशाख देखि मुलुकले भोग्नु परेको विविध असहज परिस्थिती एवं अनेक बहानामा भईरहेका बन्द हड्ताल र सडक अवरोधका कारण अमेरिकी नागरिक सान्जीनले नेपालको बसाईका क्रममा भोग्नु परेको दुखेसो पाखेकी हुन ।
आफु पहिलो पटक नेपालको पदयात्रा भ्रमणमा आएको बताउँदै उनले भनिन ु यहाँको बसाई सहज छैनु । गत साता अन्नपूर्ण संरक्षण क्षेत्रको पदयात्रामा भ्रमणमा जान टिम्स कार्ड लिईसकेर पनि जान नपाएकोमा दुःख लागेको भन्दै उनले काठमाडौको बसाईमा पनि अनेक बहानामा दैनिक जसो भईरहेका आन्दोलनका कारण धेरै शास्ती खेप्नु परेको बताईन । केही दिनमा त एक्कासी सबै बजार बन्द भएकाले तिर्खा लागेको बेलामा पानी समेत किन्न नपाईएको र काठमाडौको यात्रामा पनि मकै भट्मास खाएर भोक मेट्नु परेको उनको गुनासो छ ।
आफ्ना दाईमामा र आमासँग पहिलोपटक राजधानी आईपुगेकी ३४ वषिय एलीले राजधानीसँग भनिन् ु अब हामी नेपालको बसाई छोट्याएर भारतको मुम्बई हुँदै स्वदेश फर्कदै छौंु ।
ठमेलको नरसिँह चोकमा चट्पटे र सुकेको पाउरोटी टोक्दै हिँडेकी ५९ वषिया जापानी महिला निकोन्जी जुन्कोले पनि नेपालको बसाई एकदमै कष्टकर भएको बताइँन् । उनले प्रायः दैनिक भइरहने बन्द हड्तालले र सडक प्रदर्शनले राजधानी वरीपरिका पुरात्वातिक एवं ऐतिहासिक धरोहरको अवलोकन र धार्मिक गन्तब्यस्थलसम्म पुग्न पनि कठिन भएको बताइन ।
कयौं दिन त आफु बसेको होटलबाट साथमा बोकेर हिँडेको सानान बाहेक यात्राका क्रममा केही खरिद गर्न नपाएको उनको कथन छ ।
त्रिभुवन विमानस्थलबाट पर्यटकीय गाडीमा आउँदा समेत आन्दोलनकारीले अनावस्यक सोधखोज गरि दुःख दिने गरेकाले यहाँको भ्रमण रमाईलो नभएको बताउँदै उनले भनिन् ु विविध बहानामा विगत लामो समयदेखि भईरहेको बन्द हड्ताल एवं विभिन्न राजनीतिक दलले गर्दै आएका सडक अवरोधले विदेशी पर्यटकले नराम्रो ठान्ने छनु । नेपालले भब्यताकासाथ पर्यटन वर्ष २०११ मनाईरहेको जानकारी पाएर नेपाल आएको बताउँदै उनले भनिन् ु यहाँको अवस्था त एकदमै नाजुक रहेछ ु । समयमै यस्ता गतिविधी प्रति सरकार सचेत नभए यहाँ भएका पर्यटकले नेपाललाई राम्रो नमान्ने उनको भनाई छ ।
गत आइतबार हुनुपर्ने सोलुखुम्बुको पर्यटकीय भ्रमण रोकेर विगत चार दिनदेखि ठमेल स्थित होटल बैशालीमा बस्दै आएका कोरियन नागरिक सिमहाङगीले पनि अनेक बहानामा भईरहेका सडक अवरोध एवं विराटनगर क्षेत्र लगायत धेरै ठाउँमा भएको आन्दोलन एवं असुरक्षित यातायातका कारण ठुलो सास्ती भोग्नु परेको बताए । गत २२ जेठमा पत्रकार खिमलाल ढकाललाई एमालेको भातृ युवा संगठन युथफोस्र का कार्यकर्ता पर्शुराम बस्नेतले मरणासन्न हुनेगरि पिटेपछि उत्पन्न विवाद चर्किएर विराटनगर क्षेत्रमा भइरहेको निषेधाज्ञा लगायत मुलुकभर आन्दोलन बढेकाले आगामी साता विराटनगर हुँदै सोलु सम्मको भ्रमण नै रद्ध गरेर स्वदेश फिर्ता हुन लागेको उनले बताए । नेपालमा अहिले भईरहेका गतिविधी रोकियो भने आगामी सेक्टेम्बरको सिजनमा आउनुपर्ला सिमहाङगीले भने ।
यसैगरि स्पेनबाट आएका ३१ वषिया एडम्स स्टेभानले पनि नेपालमा अधिकाँश पर्यटकीय गन्तब्यस्थ पुग्ने क्रममा उत्पन्न सडक अवरोधप्रदर्शन एवं पर्यटन मर्कामा पर्ने खालका विविध गतिविधीले नेपालको बसाई धेरै नरमाइलो लागेको बताए ।
आफुले थाहा पाउने भएदेखि नै अहिलेसम्म यस्तो गतिविधी नदेखेको बताउँदै उनले भने ुमलाई त यहाँको अवरोध देख्ता अचम्म लागेको छु । कुनै क्षेत्रमा पुग्दा पुरै सडक अवरोध गर्दै दिनभर बाटोमा नाच्दै हिँडेको दृस्य एकदमै रोचक लाग्यो । यहाँको भ्रमण र बसाईका क्रममा भोगेका विविध अवस्थाका बारेमा आफ्ना खर परिवार र साथीलाई सुनाउने उनको कथन छ ।
अमेरिकाबाट नेपालको पदयात्रा भ्रमणकालागि पहिलो पटपक राजधानी आइपुगेका २२ वर्षिया रोबर्डले भने ुनेपाल निकै असुरक्षित गन्तब्य रहेछु।
मुलक नै ठप्प हुनेगरि भएको विविभन्न दलका भातृ संगढनको आन्दोलनले अहिले धेरै पर्यटकले सास्ती खेप्नुपरेको अधिकाँश व्यवसायीले बताएका छन ।
विगत लामो समयदेखि जारी सडक अवरोध एवं हड्तालका कारण मुलुकको पर्यटन क्षेत्र नराम्रोसित प्रभावित भएको छ ।
विविभन्न बहानामा हुने गरेका हड्तालका कारण अहिले धमाधम राजधानीका ठुला तारे होटल देखि साना पर्यटकीय होटलको बुकिङ रद्ध भईरहेका छन भने व्यवसायीहरु चन्दा आतंकले त्रसित बनेका छन ।
केही गन्तब्यस्थलमा सार्वजनिक यातायात नै बन्द हुने गरि भएको अवरोधका कारण हाल पहिले भईसकेका बुकिङ समेत एकाएक फिर्ता हुन थालेको छ भने यहाँ बसेका पर्यटक बाहिरिने क्रम पनि बढ्न थालेको अधिकाँश व्यवसायीहरुले बताएका छन ।
जसका कारण अहिले विभिन्न मुलुकबाट पदयात्रा भ्रमणमा निस्केका विदेशी पर्यटकले राम्रोसित घुम्न पाएका छैनन । ट्राभल र ट्रेकिङ व्यवसायीले समय लिएर आफ्ना सम्पर्कमा आईसकेका पर्यटकलाई राजधानी वरीपरिका ऐतिहासिक धरोहर र धार्मीक पर्यटकीय गन्तब्यस्थलहरुको अवलोकन भ्रमण गराउन पनि सकिरहेका छैनन ।
होटल एसोसिएसन अफ नेपाल हानका उपाध्यक्ष एव कि्रस्टल होटलका साचालक अजयरत्न स्थापितले मुलुकका विभिन्न क्षेत्रमा भईरहेको सडक अवरोध एवं आन्दोलनले राजधानी पोखरा र लुम्बिनी क्षेत्रमा साचालित केही होटलका अधिकाँश बुकिङ रद्ध भएको बताए ।
बढ्दो त्रासदीपूर्ण वातावरणका कारण अहिले ३० प्रतिशत भन्दाबढी होटल बुकिङ रद्ध भएको जानकारी गराउँदै स्थापितले भने ु अहिले जुन महिनाको अन्तिम सातासम्मका होटल बुकिङ रद्ध र फिर्ता हुने काम भईरहेको छ ु । उनले हाल सबै भन्दाबढी भारतीय र केही युरोपियन मुलुकहरुबाट आउने पर्यटकहरुमा बन्दको प्रभाव परेको बताए ।
समय अनुकुल नभए यो क्रमले अझै निरन्तरता पाउने बताउँदै उनले भने ु अन्य व्यवसाय भन्दा पर्यटन क्षेत्र निकै सम्बेदनसिल छ ु। अरु व्यवसायमा तत्काल बन्द अवधीभरको प्रभाव देखिन्छ भने पर्यटन क्षेत्रमा प्रत्यक्ष प्रभाव लगायत एक दिनको बन्दको असर आगामी वर्ष सम्म पर्ने दावी गर्दै उनले स-साना बाटो अवरोधका घटनाक्रमले पनि पर्यटकलाई नकारात्मक प्रभाव पार्ने बताए ।
उनले मलुकका धेरै ठाउँमा भईरहेका बन्द हड्ताल र सडक अवरोधबाट उत्पन्न त्रासले होटलमा मात्र नभएर अहिले हवाई क्षेत्र ट्रेकिङ व्यवसाय र पर्वतारोहण क्षेत्रमा समेत असर पारेको बताए । यसले वाषिक १० पर्यटक भित्राउने महत्वकाँक्षी लक्ष्यलाई समेत प्रभाव पाने सम्बद्ध व्यवसायीहरुको कथन छ ।
हानका पूर्व अध्यक्ष प्रकाश श्रेष्ठले गत १० बैशाख देखि मुलुकका विभिन्न क्षेत्रमा भइरहेका आन्दोलनको प्रभाव छिमेकी मुलुक चीनमा पनि परेको बताए ।
उनले हाल सबैभन्दा बढी भारतीय पर्यटक प्रभावित भएको बताए ।
पर्यटन व्यवसायीका लागि वर्षकै पहिलो राम्रो मौसम सेक्टेम्बर अक्टोबर र नोबेम्बर पछि दोस्रो अनुकुल पर्यटकीय मौसम अपि्रल र मे महिनामा भएको जानकारी गराउँदै उनले यसपालीको बसन्त ऋतुको पर्यटकीय मौसम नै बिगि्रएको बताए ।
हेरिटेज कनेक्सन ट्राभल एण्ड टुर प्रालिका प्रवन्धक निर्देशक स्याममदन केसीले पर्यटकलाई प्रभाव हुने विविध गतिविधीले नेपालको भ्रमणकालागि आफ्नो सम्पर्कमा आईसकेका पर्यटकलाई राजधानी वरीपरिका साईड सिन देखाउनै कठिन भएको बताए । अहिले आफ्नो सम्पर्कमा प्रुेन्च इटालीयन स्पेन र प्रुान्सका पदयात्रीहरु रहेको जानकारी दिँदै उनले विभिन्न क्षेत्रबाट भईरहेको सडक अवरोधले र पर्यटक डराएका कारण वरीपरिका गन्तब्यस्थलमा पुर् याउन समेत नसकिएको बताए ।

यसको प्रत्यक्ष असर पर्यटन क्षेत्रमा परेको जानकारी गराउँदै उनले अहिले धमाधम नेपाल भित्रिसकेका पर्यटक बाहिरिने क्रम बढ्न थालेको बताए ।
बढ्दो राजनीतिक गतिरोधका कारण गत बैशाखदेखि हालसम्म राजधानी र पोखरा लगायत मुलुकभरका विभिन्न नाकाबाट करिब तीन हजार भन्दा बढी पर्यटक नेपालको भ्रमण छोट्याएर बाहिरी सकेको पयंटन क्षेत्रसँग सम्बन्धीत व्यवसायीहरुले बताएका छन ।
नेपाल एसोसिएसन अफ टुर एण्ड ट्राभल एजेन्टस नाटा का पूर्व अध्यक्ष रामकाजी कोनेले अहिले धमाधम विदेशी पर्यटक नेपालको बसाई एवं भ्रमण छोट्याएर बाहिरिने क्रम बढेको बताए । उनले बढ्दो सडक अवरोधले उत्पन्न त्रासका कारण विदेशी पर्यटक नेपालको बसाई छोडेर बाहिरिने गरेको बताए । पर्यटकलाई निर्वाद हिँडडुल गर्न सक्ने वातावरण नभएसम्म पर्यटकीय गतिविधीमा सुधार नआउने उनको दावी छ ।
नेपाल पर्यटन बोर्डका एक अधिकारीले मुलुकले भोग्नुपरेको असहज परिस्थितीका कारण उत्पन्न त्रासले हाल विदेशी पर्यटकले आफ्नो बसाई छोट्याएर धमाधम बाहिरिन थालेको बताए ।
वार्षिक १० लाख पर्यटक भित्राउने लक्ष्यकासाथ मनाइरहेको पर्यटन वर्षको औपचारिक सुभारम्भका दिन आन्दोलनरत विभिन्न २२ दलहरुले अबदेखि मुलुकको पर्यटकीय गतिविधीमा प्रभाव पर्ने खालका कुनैपनि गतिविधी नगर्ने सामुहिक प्रतिवद्धता जाहेर गरेको जानकारी गराउँदै उनलॆ भने ु सामुहिक प्रतिवद्धता उलंगन गर्दै धेरै पटक भएको आन्दोलन एवं बन्द हड्तालले पर्यटन क्षेत्र नराम्रोसित प्रभावित भएको छु ।
राजधानीबाट बाहिरिने र भित्रिने एवं विभिन्न क्षेत्रको भ्रमणमा जाने पर्यटकलाई कुनै अवरोध नपरोस भनेर नेपाल पर्यटन बोर्डले त्रिभुवन विमानस्थलदेखि ठमेल लगायत राजधानीका विभिन्न स्थानमा पर्यटकीय सवारी साधान साचालन गरि सेवा प्रदान गरिरहेको जानकारी गराउँदै उनले सडक-बाटो पुरै ढाक्नेगरि भएका प्रदर्शन एवं जनसभाका गतिविधीले पर्यटकलाई नकारात्मक प्रभाव पर्न गएको बताए ।
ट्रेकिङ एजे_िन्सज एसोसिएसन अफ नेपाल टान सम्वद्ध एक व्यवसायीले
राजधानी लगायत मुलुकका विभिन्न क्षेत्रमा भईरहेका बन्दका कार्यक्रमले अहिले सबैभन्दाबढी अन्नपूर्ण र मनास्लु क्षेत्रको पदयात्रा भ्रमणमा रहेका पर्यटक मारमा परेको बताए ।
उनले हाल ट्रेकिङबाट फर्कनेहरु नेपालको बसाइ नै छोट्णएर धमाधम पोखराबाट काठमाडौ र भैरहवा स्थित बेलहिया नाकाबाट बाहिरिने क्रम बढेको बताए ।
त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल स्थित अध्यागमन कार्यालयले हाल विमानस्थलबाट आउने भन्दा फर्कने पर्यटकको संख्या दोब्बर भएको बताए । उनले सामान्य अवस्थामा दैनिक एक हजार ६ सय भन्दाबढी पर्यटक आउने गरेकामा हाल दैनिक ७ सय पनि ननाघेको बताए ।
पर्यटन वर्ष २०११ का राष्ट्रिय संयोजक योगेन्द्र शाक्यले बढ्दो आन्दोलनका गतिविधी र विनियोजित बजेट समयमै निकासा नभएकाले पर्यटन वर्षको लक्ष्य प्राप्तिमा नराम्रो असर पारेको बताए । केही दिनको बन्दले पनि दीर्घकालिन प्रभाव पार्ने भएकाले पर्यटन वर्षको लक्ष्य प्राप्तीमा ठुलो असर पार्ने उनको दावी छ । विदेशी पर्यटकले कँही घुम्नकालागि एक वर्ष देखि न्युनतम ६ महिना अगाडी नै योजना बनाउने जानकारी गराउँदै उनले यहाँ भईरहेको बन्द एवं सडक अवरोधका गतिविधीले नेपालको भ्रमण सुरक्षित छैन भन्ने थाहा पाएपछि ती पर्यटकले अन्य गन्तब्य रोज्ने बताए । त्यसमा पनि अहिलेसम्म विभिन्न मुलुकले आफ्ना नागरिकलाई नेपालको भ्रमणमा सतर्कता अपनाउन आग्रह गर्दै जारी गरेको ुट्राभल एड्भाइजरीुले पनि मुलुकको पर्यटन उद्योगमा नराम्रो प्रभाव पर्ने उनको तर्क छ ।

रगत पिउनेहरुको मेला

मधुजंग पाण्डे
मुस्ताङ १७ बैशाख
जिउँदो पशुको आलो रगत । त्यसलाई तत्तातै पिउनु । यो कती स्वभाविक हो । त्यो आफैंमा बहसको विषय हुन सक्छ । तर यतिबेला मुस्ताङमा पशुको आलो रगत पिउने मौसम सुरु भएको छ । यो खबर धेरैका लागि अपत्यारिलो लाग्न सक्छ । हो जिउँदो पशुको रगत पिउन पाँच घन्टा लाइनमा बसेको दृश्य यसपटक मुस्ताङमा देख्न पाइयो । हिमालपारिको जिल्ला मुस्ताङको कोबाङ गाविस- १ बोक्सीखोलामा यो साता मानिसहरुको भीड लागेको थियो । त्यो भीड चौंरीको रगत पिउनकै लागि त्यहाँ जम्मा भएको थियो । मुस्ताङको धार्मिक पर्यटकीय गन्तव्यस्थल मुक्तिनाथ मन्दिर पुग्ने स्थलगत मार्गमा बोक्सीखोला पर्छ । जहाँ कैयौं वर्ष्रदेखि परम्परागत यो मौसममा मानिसहरु भेला हुन्छन् । जिउँदो चौंरीको आलो रगत गिलासमा जम्मा गरेर उनीहरु पालैपालोसँग पिउने गर्छन् ।
वैशाख सुरुबाट सो ठाउँमा जिउँदो चौंरीको ज्यानबाट निकालिएको आलो रगत खान मान्छेहरुको ठूलो भीड लागेको छ । स-साना बालबालिकादेखि करिब ९० वर्ष टेकेका मानिसहरुसमेत यस मेलामा रगत खान तँछाड र मछाड गरिरहेका छन् । रगत पिउनुको पछाडि पनि गजबकै कारण रहेछ । मुस्ताङ र आसपासका विभिन्न जिल्लावासीहरुको रोग जब चिकित्सकले समेत निको पार्न सक्दैन यस्तो बेलामा चौंरीको आलो रगत पिएमा रोग निको हुने भन्ने उनीहरुको धारणा रहेछ । ुआ-आफ्ना शरीरमा लागेको रोग डाक्टरले निको पार्न नसकेपछि आलो रगत पिउन आएको हुँु म्याग्दी बेनीका त्यहाँ पुगेका ५३ वर्षीय शिरबहादुर गर्भुजापुनले राजधानीसँग भने । आफू दम र ग्याँस्ट्रिकको रोगबाट ग्रसित रहेको पनि उनले जानकारी गराए ।
शिरबहादुरजस्तै थुप्रै रोगीहरु त्यहाँ देख्न पाइयो । चौंरीको आलो रगत पिउनका लागि स्थानीयवासीबाहेक रुकुम रोल्पाका बासिन्दासमेत आएका थिए ।सबैजनाले आ-आफ्ना शरीरमा लागेको रोग निको हुन्छ भन्ने जानकारी पाएपछि रोग निको भइहाल्छ कि भनेर आएको बताए । केही व्यक्ति भने आफूहरु परापूर्व कालदेखि चलेको यो प्रथा धान्न त्यहाँ पुगेका रहेछन् ।
त्यहाँ चौंरीको आलो रगत संकलन गर्ने शैली पनि निकै असहज लाग्थ्यो । रगत जम्मा गर्नका लागि जिउँदो चौंरीको घाँटीको मुख्य नशामा धारिलो हतियारले काटिन्थ्यो । नशाबाट धारा प्रवाह छुटेको रगतलाई उनीहरुले क्रमशः गिलासमा थापेर ग्राहकलाई दिँदारहेछन् ।
चौंरीको आलो रगत पिउने मेलाको आयोजना धौलागिरि चौंरीपालक समूहले गरेको हो । त्यहाँ दैनिक एक हजारजना बिरामीले काँचो रगत पिउने गरेको सो समूहका अध्यक्ष लालप्रसाद गौचनले बताए । ुयो मेला ५ वैशाखमा सुरु भएर १७ वैशाखमा समापन हुन्छ । रगत पिउनेहरुको संख्या वृद्धि भएमा मेलाको समय अझ बढाउँछौंु उनले भने ।
जिउँदो चौंरीगाईको घाँटीको नशा काटेर पानीको धारोजसरी निकालिएको आलो रगत प्रतिगिलास ७० रुपैयाँका दरले बिक्री हुने गरेको छ । यस मेला यहाँको परम्परागत मेला भएको अधिकांश जानाकारहरुको भनाइ छ । आलो रगत खान मुस्ताङकै कोबाङ गाविस-३ नार्फुबाट आएका ७५ वर्षीया वृद्ध ओमप्रसाद गौचनले एउटा जिउँदो चौंरीबाट ४० गिलाससम्म रगत झिक्न सकिने बताए । चौंरीको रगत झिक्ने मेलामा सहभागी हुन लेते गाविसबाट चौंरी लिएर कुवाखोला झरेका चौंरीधनी लक्ष्मण गौचनले चौंरीको ज्यानअनुसार सानोबाट १५ मध्यमखालकोबाट २५ र ठूलोबाट ३५ गिलाससम्म रगत झिक्दै आएको बताए । उनका अनुसार एउटा जिउँदो चौंरी २० हजारदेखि ३५ हजार रुपैयाँसम्ममा खरिद विक्री हुने गर्दछ । चौंरीको घाँटीको नशाबाट रगत निकालिएपछि त्यो घाउलाई चौंरीकै गोबर र गहुँतको लेप बनाएर टालिँदोरहेछ ।
मुस्ताङको सदरमुकाम जोमसोमदेखि मार्फा गाउँ हुँदै म्याग्दीको बेनी आइपुग्ने डकको बीच खण्डमा त्यो मेला लागेको छ । मेलामा ५ वैशाखदेखि दैनिक हजारौं बिरामीको भीड लाग्ने क्रम जारी छ । त्यहाँ दैनिक ५० वटाभन्दा बढी जिउँदा चौंरीको शरीरबाट आलो रगत झिकेर रोगीलाई खुवाउने गरिएको छ ।
त्यहाँको चौंरीले हिमाली क्षेत्रमा पाइने यासा्रगुम्बा पाँचऔंले जटामसी निरमसीलगायत बहुउपयोगी जडीबुटी खाएका हुन्छन् । सोही कारण चौंरीको आलो रगत पिउनाले मानवशरीरमा भएका दीर्घ रोगहरु क्यान्सर ग्याँस्ट्रिक चर्मरोग यौन दुर्बलता तथा चिसोका कारण लाग्ने विभिन्न रोगहरु स्वतः निर्मूल हुने सम्बन्धित बिरामीहरुको विश्वास छ । सोही कारण रगत पिउनेको बसे्रनि त्यहाँ भीड लाग्ने गरेको स्थानीयवासीहरुले बताए । बागलुङका दीपक शेरचन पनि आफ्नो ग्याँस्ट्रिक समस्या समाधान हुने र शरीर मोटो हुने विश्वासले रगत पिउन त्यहाँ पुगेका रहेछन् । ुग्याँस्ट्रिक बिग्रेर अल्सर भएको थियो । गत वर्ष रगत पिउँदा रोग निदान भएकाले यसपटक फेरि आएको हुँ शेरचनले भने ।
धौलागिरि चौंरीपालक समूहका अध्यक्ष लालप्रसाद गौचनका अनुसार यो मेला विगत ३५ वर्षदेखि लाग्दै आएको छ । हरेक वर्ष वैशाख र साउन महिनाको पहिलो सातादेखि यो मेला आयोजाना गरिँदै आएको उनले बताए । गौचनका अनुसार चौंरीपालक कृषक समूहद्वारा साचालन गरिँदै आएको यस्तो मेलामा रगत झिकेका चौंरीको १० वर्ष आयु रहोस् भन्ने कामना गरिन्छ । ुयसरी रगत झिकेका चौंरी ८ देखि १० वर्षसम्म बाँच्ने गर्छन् । यसलाई हामीले चौंरीद्वारा मानिसका लागि रक्तदानको प्रकि्रयाका रुपमा लिने गरेका छौंु अध्यक्ष गौचनले भने । उनका अनुसार हरेक वर्ष मुस्ताङको कुवाखोलालगायत अन्य भागमा पनि यस्तो मेला लाग्ने गर्छ ।
मेलामा जिउँदै चौंरीको आलो रगत खान जिल्लाका विभिन्न भेगबाट आउनेहरुलगायत म्याग्दी बागलुङ पर्वत कास्की हुम्ला जुम्ला कालीकोट डोल्पा धादिङ सोलुखुम्बु चितवन र राजधानीलगायतका ठाउँबाट आउने बिरामीहरुको ओइरो लागेको छ । सो समितिले रक्तचापका रोगीले भने आलो रगत खान नहुने जानकारी गराउँदै आएको छ । यदि कसैले खाएमा त्यो व्यक्तिलाई रक्तचाप वृद्धि भएर ज्यान जानसक्ने पनि उनीहरुले जानकारी गराए ।
रमाइलो प्रसंग के भने मेलामा ल्याइएका चौंरीको रक्तपरीक्षण गरिँदैन । चौंरीको आलो रगत सिधै खाँदा मानवशरीरमा पशुजन्य रोग सर्न सक्छ । जसका कारण रगत पिउने मानिसलाई सम्बन्धित चौंरीको रोग सर्न सक्छ । यसतर्फ भने रगत पिउनेहरुलाई चासो छैन । मेला आयोजक समितिका सदस्यहरुले पनि स्वस्थ चौंरीको आलो रगत भन्दै रगत पियाउने व्यवसायलाई अगाडि बढाइरहेका छन् ।

फेरि पेट्रोलको मुख्य बढयो , प्रतिलिटर पाँच रुपैयाँ बृद्धि

काठमाडौं, २९ जेठ
नेपाल आयल निगमले आइतबारदेखि पेट्रोलको मूल्यमा पाँच रुपैयाँ मूल्यवृद्धि गरेको छ । निगम संचालक समितिको शनीबार राति वसेको बैठकले मूल्यवृद्धि गरेको हो ।
यसवृद्धिबाट उपभोक्ताले अव पेट्रोलमा प्रति लिटर एक सय २ रुपैयाँ तिर्नु पर्ने भएको छ । डिजेल तथा मट्टितेलमा भने मुल्यवृद्धि गरिएको छैन् । पेट्रोलको मूल्य अहिलेसम्मकै उच्च हो । यसभन्दा अघि २७ जेठ ०६५ मा पेट्रोलको मूल्य एक सय रुपैयाँ प्रतिलिटर पुगेको थियो ।
पेट्रोल मूल्यले मोटरसाइकल चलाउनेलाई प्रत्यक्ष असर पर्ने भए पनि ट्याक्सी तथा जीपकार यात्रुले तिर्ने भाडा भने बढाउने छ । राजधानी उपत्यकालगायत केही ठुला शहरमा चल्ने ट्याक्सी पेट्रोलबाट संचालित हुने गर्छ । भर्खरै सरकारले पेट्रोलमा भएको वृद्धिलाई आधार मान्दै करिव १८ प्रतिशत ट्याक्सी भाडा बढाएको थियो । राष्ट्रिय प्रजातन्त्र पार्टी नेपालले पेट्रोल मूल्यवृद्धिको विरोध गरेको छ । राष्ट्रिय उपभोक्ता मंच नेपालका अध्यक्ष प्रेमलाल महर्जनले अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा पेट्रोलियम पदार्थको भाउ घट्न थालेको बेला पेट्रोल मूल्य बढाएकोमा आपत्ति जनाए । ु सरकारले दुई महिना अघि अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा इन्धन मूल्य बढ्दा भाउ बढाउनभन्दा पनि पेट्रोल संकट चर्कायोु उनले भनेु यतिखेर अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा घट्ने संकेत देखिदासमेत पेट्रोल मूल्य बढाइयो ।ु उनले पेट्रोलियम मूल्य घट्बढ हुदाँ त्यतिखेर नै मूल्य समायोजन भएमा स्वीकार्न सकिने उल्लेख गर्दै यसमा हुने राजस्व भने घट्नु पर्ने बताए ।
अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा इन्धन मूल्यमा आएको उच्च भाउका कारण त्यतिखेर पेट्रोलको मूल्य एक सय रुपैयाँ प्रतिलिटर पुगे पनि भाउ घट्ने क्रमसँगै इन्धन मूल्य घट्न थालेको थियो । तर अन्तर्राष्ट्रिय बजारमा मूल्यवृद्धि हुने क्रमसँगै बजारमूल्य बढ्न थालेको हो । छिमेकी मुलुक भारतमा एक महिनाअघि पेट्रोलमा आठ रुपैयाँ पाँच भारतिय रुपैयाँ मूल्यवृद्धि भएपछि यसमा हुने तस्करी रोक्न मूल्य वृद्धि आवश्यक भएको निगमले दावी गर्दै आएको थियो । निगमले पेट्रोलमा भएको मूल्यवृद्धिपछि निगमको मासिक नोक्सानी ६ करोड रुपैयाँले घटेर एक सय २७ करोड रुपैयाँ भएको जानकारी दिएको छ ।
निगमका प्रबक्ता मुकुन्द ढुंगेलले मूल्यवृद्धिपछि पेट्रोलमा दुई रुपैयाँ २९ पैसा प्रतिलिटर नाफा भए पनि डिजेल तथा मट्टितेलमा ठुलो नोक्सानी भएको बताए । निगमका अनुसार डिजेलमा १५ रुपैयाँ ६० पैसा प्रतिलिटर मट्टितेलमा आठ रुपैयाँ ७० पैसा प्रतिलिटर र खाना पकाउने ग्यासमा तीन सय ८५ रुपैयाँ प्रति सिलिण्डर नोक्सानी छ ।

खगेन्द्रको होचो उपाधि खोसियो

एएफपी
इन्डाङान २९ जेठ
शिशु छँदै बढ्न छाडेका एक फिलिपिनो कामीका छोरा उनको १८औं जन्मदिनमा संसारकै सबैभन्दा होचा मानिस घोषित भएका छन् । यो घोषणासँगै नेपाली नागरिक खगेन्द्र थापामगरको संसारकै होचा मानिसको उपाधि खोसिएको छ ।
५९ दशमलव ९३ सेन्टिमिटर २३ दशमलव ५ इन्च उचाइका जुन्रे बालाविङ फिलिपिन्सको दक्षिणी मिन्डानाओ टापुको दुर्गम सिन्डाङान सहरमा जन्मिएका हुन् ।
ुआधिकारिक रुपमा उनी संसारकै होचा मानिस हुन्ु बालाविङको उचाइ नापेपछि गिनिज बुक अफ वल्र्ड रेकर्ड्सका प्रधान-सम्पादक क्रेग ग्लेन्डेले खुसीले चिच्याइरहेका आफन्त र गाउँलेमाझ भने ।
यसअघि सन् २०१० मा २६ इन्च उचाइका नेपाली खगेन्द्र थापामगर संसारकै होचा मानिस घोषित भएका थिए ।
ुमेरो छोरालाई सहयोग गर्नुभएकोमा तपाईंहरु सबैलाई धन्यवाद †ु जुन्रेका बुबा रेनाल्डोले संवाददाता तथा फोटो पत्रकारमाझ भने ।
त्यसपछि भीडलाई स्थानीय भाषामा ुम थाकेंु भन्नुअघि जुन्रेले विशेष उनकै लागि तयार गरिएको केकमाथि राखिएको मैनबत्ती फुकेका थिए ।
राजनीतिज्ञसहितका शुभचिन्तकका अगाडि उनको परिवारले कमाएको पैसाको सानो बिटो उनको हातमा दिएको थियो ।
जुन्रेका बुबाले आफ्नो छोरो विशेष खालको हुने विश्वास सधैं आफूमा रहेको बताए ।
उनले आफ्नो छोरा दुई वर्षको उमेरमा बिरामी भएपछि बढ्न छोडेको बताए । ुतर परीक्षण गरेका स्थानीय चिकित्सकले भने उनको शरीरमा कुनै खराबी पत्ता लगाउन सकेनन्ु उनले भने ।
उनकी आमाले जुन्रेलाई लामो समयसम्म उभिन गाह्रो भएको र हिँड्न मद्दत गरेको बताइन् ।
गाउँका प्रमुखसमेत रहेका उनका काका पाउलिनो इम्पागले आफन्त र मित्रहरुले जुन्रेको रक्षामा निकै मद्दत गरेको बताउँदै भने ुउनी विशेष केटा हुन् । उनलाई बोल्न र उभिन गाह्रो हुन्छ तर उनको परिवार र समुदायका लागि उनी भगवान्को वरदान सावित भएका छन् ।ु
आधिकारिक घोषणापछि इम्पागले आफ्नो परिवार गाउँमा रहेको घरमा गएर जुन्रेको जन्मदिन मनाउने बताए ।
ुचाउमिन र मासु पाकिसकेका छन् । हामी उनको उपलब्धिप्रति खुसी छौंु इम्पागले भने ।

अनशन तोडे रामदेवले
देहरादुन २९ जेठ
भारतीय योगगुरु रामदेवले स्वास्थ्यस्थिति ुस्थिरु भए पनि दुई÷तीन दिनभित्रै अस्पतालबाट डिस्चार्ज गर्ने चिकित्सकहरुले बताएपछि विगत नौ दिनदेखिको आमरण अनशन आइतबार तोडेका छन् ।
देहरादुनस्थित एक अस्पतालमा ४६ वर्षीय योगगुरुलाई तेस्रो पटक भेटेका आध्यात्मिक नेता श्री श्री रविशंकरले भने ुरामदेवले जुस आएर अनशन तोड्नुभएको छ । उहाँले विभिन्न धार्मिक र आध्यात्मिक नेताको उपस्थितिमा अनशन तोड्नुभएको हो ।ु
हरिद्वारस्थित पताजली योगपीठ आश्रममा भ्रष्टाचार र कालोधनको विरोधमा अनशन बसेका रामदेवको स्वास्थ्यस्थिति कमजोर हुँदै गएपछि गत शुक्रबार उनलाई हिमालयन इ_िन्स्टच्युट अफ मेडिकल साइन्सेसमा भर्ना गरिएको थियो ।
अस्पताल निर्देशक विजय धास्मानाले भने ुयहाँ आएर रामदेवको अनशन तोड्न मद्दत गर्ने सबैप्रति म कृतज्ञता प्रकट गर्न चाहन्छु । उहाँको स्वास्थ्यस्थितिमा आजै डिस्चार्ज गर्न सकिने गरी सुधार भएको छैन ।ु
उनले भने ुउहाँलाई अस्पतालबाट फिर्ता गर्न अझ दुई÷तीन दिन लाग्न सक्छ साँझसम्ममा उहाँलाई डिलक्स जनरल वार्डमा सारिनेछ । उहाँको स्थिति स्थिर छ र उहाँले अनशन तोड्नुभएको छ ।ु
रामदेवसँगै अनशन तोडेका उनका सहयोगी बालकृष्णले भने ुउहाँले सयौं अनुयायी र सन्त वर्गबाट आएको आग्रहलाई स्वीकार गर्नुभएको छ ।ु
ुउहाँले सत्याग्रहलाई जीवनको अन्त्यसम्म पनि निरन्तरता दिनुहुनेछु उनले भने ुविरोध हाम्रो अन्तिम साससम्म चल्नेछ । उहाँ संवैधानिक रुपमा कालोधन राष्ट्रियकरण भएको चाहनुहुन्छ । हमी हाम्रा अनुयायीहरुलाई अनशन त्याग्न अनुरोध गछौर्ं ।ु
बालकृष्णले भने ुम सर्वसाधारणमा भ्रष्टाचारविरुद्ध सन्देश फैलाउने साचारमाध्यमलाई पनि धन्यवाद दिन चाहन्छु ।ु
रामदेवको निर्णयमा बीजेपी सन्तुष्ट
भारतीय जनता पार्टीबीजेपीले अनशन त्याग्ने योगगुरुको निर्णयप्रति ुसन्तुष्टु प्रकट गर्दै विदेशमा जम्मा गरिएको धन फिर्ता ल्याउनेबारे सरकारको उदासीनता ुअस्वीकार्यु रहेको बताएको छ ।
बीजेपीका प्रमुख प्रवक्ता रविशंकर प्रसादले रामदेवको निर्णयप्रति पार्टीको ुसन्तुष्टिु रहेको बताए । उनले चर्चित सन्त तथा आरएसएस प्रमुख मोहन भाग्वतको आग्रह स्वीकार्दै अनशन अन्त्य गरेका हुन् ।
उनले बीजेपीका पुराना नेता एलके आड्वाणीले सर्वप्रथम सन् २००९ मेमा पहिलो पटक कालोधनविरुद्ध आवाज उठाएका थिए । त्यसपछि पार्टीले यसविरुद्ध अभियान सुरु गरेको थियो ।
ुतर मनमोहन िसंह र सोनिया गान्धीको नेतृत्वमा रहेको सरकारले कारबाही थाल्नुको सट्टा भारतको सभ्य प्रजातान्त्रिक इतिहासमा कालो धब्बा सावित हुनेगरी रामलीला मैदानमा दमन गर् यो । यो कंग्रेसको वास्तविक अनुहार होु उनले भने ।
उनले कालोधन स्वदेश फिर्ता गर्नेमा भारतीय सरकारको उदासीनता अस्वीकार्य भएको पनि बताए ।
ुबीजेपीले यी मुद्दामा निरन्तर रुपमा सरकारको खुलासा गर्नेछु उनले भने ।
उनले सन् ७० को दशकमा इन्दिरा गान्धी प्रधानमन्त्री छँदा जयप्रकाश नारायण र आचार्य कृप्लानीलाई पनि आरएसएसको अनुहार बताएको र भ्रष्टाचारको मुद्दा उठाउँदा भीपी िसंहमाथि पनि यस्तै आरोप लगाएको बताए ।
ुयो पटक पनि रामदेव र गान्धीवादी नेता अन्ना हजारेमाथि आरएसएससम्बद्ध भएको सरकारले बताउनु दुःखद छु उनले भने ।
स्वतन्त्रत भारतको इतिहासमा िसंह सरकार सबैभन्दा भ्रष्ट सरकार भन्दै उनले कंग्रेसले इतिहासबाट पाठ सिक्न नसकेको बताए ।

लेखापरीक्षण गर्न २० लाख खर्च

काठमाडौं, जेठ २०- सरकारी कार्यालयहरूमा लेखा परीक्षण गर्दा एक पैसा खर्च लाग्दैन। तर, राष्ट्रिय ध्वजावाहक नेपाल वायुसेवा निगमको लेखापरीक्षण गर्दा करिब २० लाख रुपैयाँ खर्च हुने गरेको छ। सम्भवतः यो सरकारी निकायको लेखापरीक्षण गर्दा लाग्ने सबैभन्दा महँगो हो।

निगमको लेखापरीक्षण महालेखा परीक्षकको कार्यालयले गर्छ। निगमको केन्द्रीय कार्यालय, आन्तरिक सेक्टरमा भएका कार्यालय र अन्तर्राष्ट्रिय सेक्टरमा रहेका कार्यालयहरूमा महालेखाका कर्मचारीलाई निःशुल्क टिकटसहित दैनिक भ्रमण भत्ता दिएर पठाउने गरिएको छ।

'हाम्रो लेखापरीक्षण गर्दा वार्षिक औसत २० लाख रुपैयाँ खर्च हुने गरेको छ,' निगमका कर्पोरेट डाइरेक्टर तथा प्रवक्ता क्याप्टेन ओबी गुरुङले बिहीबार नागरिकसँग भने, 'विदेशमा रहेका हाम्रा कार्यालयमै पुगेर लेखापरीक्षण गर्नुपर्ने र भत्ता पनि दिनुपर्ने भएका कारण लेखापरीक्षण महँगो हुन गएको हो।'

निगम अर्थ विभागका अनुसार महालेखाका कर्मचारीले विदेशस्थित कार्यालयमा लेखापरीक्षण गर्न जाँदा पदअनुरूप दैनिक भ्रमण भत्ता पाउने गरेका छन्। महालेखाका सहसचिवले निगमका महाप्रबन्धकसरह भत्ता पाउँछन्। सहसचिवले निगमको अन्तर्राष्ट्रिय कार्यालय हेरी १ सय ५० देखि २ सय अमेरिकी डलरसम्म भत्ता पाउँछन्। उनीहरूले होटलमा खाँदा र रात बिताउँदा लागेको खर्च होटलको बिलअनुसार निगममा पेस गरेर लिन सक्छन्।

त्यसै गरी महालेखा उपसचिवले निगमका डेपुटी डाइरेक्टर सरह भत्ता पाउँछन्। उनीहरूले करिब १ सय ५० डलर तथा शाखा अधिकृतले झन्डै १ सय ४० डलरजति भत्ता पाउँछन्। उनीहरूले भने यही भत्ताबाट खाना र बासको व्यवस्था गर्नुपर्छ।

अन्तर्राष्ट्रिय कार्यालयहरूमा जाँदा महालेखा कर्मचारीलाई निःशुल्क हवाई टिकट उपलब्ध गराइन्छ। 'लेखापरीक्षणका लागि बजेटकै व्यवस्था गरिएको हुन्छ,' प्रवक्ता गुरुङले भने, 'कुनै वर्ष कम लाग्छ भने कुनै वर्ष बढी। यो सामान्य प्रक्रिया हो।'

महालेखा स्रोतका अनुसार निगमको आर्थिक वर्ष २०६५/०६६ को लेखापरीक्षण गर्न जेठ ४ मा सहसचिव गुणराज श्रेष्ठ, उपसचिवहरू उमेश ढकाल र पशुपति काफ्लेले विभिन्न गन्तव्य पुगेका छन्। श्रेष्ठ र काफ्ले मलेसिया तथा ढकाल हङकङ गई जेठ १३ मा फर्किएका थिए। पुनः काफ्ले एक सहायक कर्मचारीसहित बिहीबार दुबई गएका छन्। ढकाल भने आगामी आइतबार एक सहायक कर्मचारी लिएर दोहा जाँदैछन्।
श्रेष्ठ, ढकाल र काफ्ले महालेखाको संस्थान हेर्ने शाखाबाट जेठ १ मै अन्य शाखामा सरुवा भइसेके पनि निःशुल्क घुम्न गइरहेको स्रोतले जानकारी दियो। निगमको लेखापरीक्षण सकेर २०६७ चैत ३० मा राष्ट्रपति रामवरण यादवलाई प्रतिवेदन बुझाइसकेपछि पनि उनीहरू घुम्न गएको स्रोतको दाबी छ।

'स्थलगत लेखापरीक्षणमा शाखा अधिकृत र नायबसुब्बामात्र जाने परम्परा भए पनि विदेश भ्रमणको लोभमा सहसचिव नै जाँदा नकारात्मक सन्देश गएको छ,' स्रोतले भन्यो, 'तर, जिम्मेवारी परिवर्तन भइसकेपछि भने घुम्न जान हुन्थेन।'

यता कार्यवाहक महालेखापरीक्षक खेमप्रसाद दाहालले लेखापरीक्षणका लागि निगमका अन्तर्राष्ट्रिय कार्यालयहरूमा जानु परम्पराजस्तै भएको बताए। 'यो नौलो कुरा होइन,' उनले बिहीबार नागरिकसँग भने।
दाहालका अनुसार निगमको आर्थिक वर्ष २०६५/०६६ को लेखापरीक्षणको प्रारम्भिक प्रतिवेदनमात्र राष्ट्रपतिलाई बुझाइएको हो। अन्तिम प्रतिवेदन बुझाउन बाँकी छ। 'प्रारम्भिक प्रतिवेदन पनि राष्ट्रपतिलाई बुझाउने गरेका छौं,' उनले भने, 'अन्तिम प्रतिवेदन तयार गर्न आवश्यक तथ्यांक लिन र थप पुष्टि गर्नका लागि विदेश जानुपर्ने भएकाले कर्मचारी गएका हुन्।'

महालेखा कर्मचारीहरू एउटै स्टेसनमा दोहोर्‍याएर जाने नगरेको उनले जानकारी दिए। अन्य शाखामा सरुवा भइसकेका कर्मचारी घुम्न गएको विषयमा उनले सरुवाअघि नै भ्रमणको निर्णय भइसकेकाले हाल गएको बताए।

निगमले हाल तीन साना ट्वीनअटर जहाजबाट आन्तरिकतर्फ दुई दर्जनभन्दा बढी गन्तव्य र अन्तर्राष्ट्रियतर्फ दुई बोइङ ७५७ बाट नयाँदिल्ली, हङकङ, बैंकक, क्वालालम्पुर, दुबई र दोहा उडान गरिरहेको छ।

नेपाली आकासमा २५ लाख हवाई यात्रु

मधुजंग पाण्डे राजधानी
काठमाडौ १९ जेठ
२००६ सालमा राजा त्रिभुवन वीरबिक्रम शाह भारत पुगेर नेपाल फर्कर्ने क्रममा काठमाडौको सिनामंगल स्थित गौचरणमा पहिलोपटक भारतीय विमान अवतरण गरेपछि सुरु भएको नेपाली आकासमा अहिले हवाई यात्रुहरुको संख्या वार्षिक करिब २५ लाख पुगेको छ ।
पुरानो टाटा गाडी चढेर भारत सवारी भएका तत्कालिन राजा त्रिभुवनलाई भारतले दयागरि हालको त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल भएकै ठाउँको गौचरणमा पहिलोपटक हेलिकप्टरबाट अवतरण गराएको ६२ वर्षपछि अहिले नेपाली आकास हुँदै विदेशीने र स्वदेश भित्रिने हवाई यात्रुको संख्या वार्षिक करिब २५ लाख पुगेको हो । विभिन्न १३ ओटा मुलुकका स्वदेशी र विदेशी गरि २८ कम्पनीका जहाजले उडान भरिरहेकाले अहिले नेपाली आकासमा वार्षिक करिब २५ लाख हवाई यात्रु उडिरहेका हुन ।
अहिले नेपालबाट अन्तर्राष्ट्रिय उडान भरिरहेका २८ ओटा वायुसेवा कम्पनीहरुले सन २०१० मा २४ लाख ३६ हजार ५ सय ५८ जना यात्रु ओसारेका छन । सो संख्या मध्ये १२ लाख ८८ हजार ६ सय २८ जना नेपालबाट विभिन्न मुलुक तर्फ बाहिरिएको र ११ लाख ४७ हजार ९ सय ३० जना नेपाल भित्रिएको त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल कार्यालयले जनाएको छ ।
विमानस्थल कार्यालयका महाप्रवन्धक रतिशचन्द्रलाल सुमनले सन २०१० मा नेपालबाट बाहिरिने र भित्रिने यात्रुको संख्या सन २००९ को तुलनामा करिब ४ लाख बढी भएको बताए । वार्षिक १० लाख पर्यटक भित्राउने अभियानकासाथ मनाइँदै गरेको पर्यटन वर्ष २०११ प्रचार-प्रसार एवं अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल विस्तारका कारण सो संख्या बृद्धि भएको जानकारी गराउँदै महाप्रवन्धक सुमनले भने ु अहिले १२ प्रतिशतका दरले हवाइ यात्रुको संख्या बढिरहेको छु ।
सन २००९ मा सो संख्या २० लाख २७ हजार एक सय ४७ रहेको जानकारी गराउँदै उनले सन २०११ मा वितेको ५ महिनाको मे सम्ममा करिब १२ लाख हवाइ यात्रु नेपाली आकास हुँदै ओहोर-दोहोर गरिरहेको बताए ।
महाप्रवन्धक सुमनले सन २००९ मा भएको कुल संख्या मध्ये १० लाख ४२ हजार ५ सय ५४ जना विदेश पुगेको र ९ लाख ८४ हजार ५ सय ९३ जना नेपाल भित्रिएको बताए । नेपाल नागरिक उड्डयन प्राधिकरणका महानिर्देशक रामप्रसाद न्यौपानेले नेपालमा अन्तर्राष्ट्रिय उडान भर्ने जहाजको संख्यामा देखिएको उत्साहजनक बृद्धिले हवाई यात्रुको चाप बढाएको बताए ।
उनले नयाँ नयाँ विमान कम्पनीले नेपालको उडान विस्तार गर्नु पहिले उडान गरिरहेका कम्पनीले आफ्नो जहाजको उडान संख्या बढाउनु र जहाजको अकुपेन्सी समेत बढेका कारण अहिले नेपाली आकासमा हवाइ यात्रुको बढेको बताए ।
सन २०१० पछि नेपाली आकासमा अन्तर्राष्ट्रिय उडान साचालन गर्ने विमान कम्पनीहरुमा स्वदेशी बुद्ध एयरलाइन्स युनाइटेड एयरवेज किङफिसर ओमान एयर र स्पाइस जेट रहेका छन ।
त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल कार्यालयको तथ्याङक अनुसार अहिलेसम्म सबैभन्दा बढी यात्रु बोक्ने विमान कम्पनीमा कतार एयरवेज अग्र स्थानमा रहेको छ । सो एयरवेजले एक वर्षको अवधीमा २ हजार १३ ओटा उडान मार्फत ३ लाख १ सय ८४ जना यात्रु ओसारेको थियो । यसैगरि कतार एयरवेजकाट बाहिरिनेको संख्या एकलाख ४८ हजार २ सय ६४ र नेपाल भित्रिनेको संख्या एकलाख ५१ ह्जार ९ सय २० रहेको छ । यसैगरि सोही अवधीमा धेरै यात्रु बोकेर दोस्रो स्थान हाँसिल गर्न सफल जेट एयरवेज रहेको छ । सो एयरवेजले सो अवधीमा २ हजार एकसय २६ ओटा उडान मार्फत २ लाख ५५ हजार एकसय ६१ जना यात्रु ओसारेको थियो । जसमध्ये एकलाख १७ हजार ९ सय ७५ जना नेपाल भित्रिएका थिए भने एकलाख ३६ हजार एकसय ८६ जना यात्रु नेपाली आकस हुँदै विमानस्थलबाट बाहिरिएका थिए । यसैगरि तेस्रो स्थानमा रहेको मुलुकको राष्ट्रिय ध्वजाबहाक नेपाल वायुसेवा निगमले सन २०१० मा एक लाख ३२ हजार ५ सय ७७ जना यात्रु अन्तर्राष्ट्रिय उडान मार्फत ओसारेको छ ।
पछिल्लो समय नेपालको उडान भर्ने अन्तर्राष्ट्रिय विमान कम्पनीहरुको होडसँगै विमानस्थल साँघुरिएको र हवाइ चाप अत्यधिक रुपले बडेका कारण अहिले मुलुकको एक मात्र अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थल त्रिवि विमानस्थलमा हवाइ ट्राफिकको समस्या उत्पन्न भएको छ । सोही समस्याका कारण विमान कम्पनीहरुले पूर्व निर्धारित नियमित तालिका अनुसार हवाइ उडान साचालन गर्न पाइरहेका छैनन । हवाइ चाप सँगै मौसम अनुकुल नभएको बेला केही जहाजको उडान स्थगित भएको छ भने अधिकाँश विमान कम्पनीहरुले नियमित उडान तालिका भन्दा करिब ३ घण्टासम्म पालो पर्खेर जहाजको उडान साचालन गरिरहेका छन । यस्तो अवस्थामा पनि मुलुकको हवाई सुरक्षाका दृष्टिले अन्तर्राष्ट्रिय नागरिक उड्डयन संगठन आइकाओ ले तोकेको मापदण्ड भन्दा नेपालको हवाई सुरक्षामा कुनै कमी नआएको नेपाल नागरिक उड्डयन प्राधिकरणले दावी गरेको छ ।
प्राधिकरणका अनुसार आइकाओले सन २०१० सम्मकालागि गरेको विश्व व्यापी हवाई ट्राफिक आवगमनको प्रक्षेपण अनुसार यात्रु तर्फ वार्षिक ४ दशमलब ५ प्रतिशत कर्गो तर्फ ६ प्रतिशत र वायुयान आगमन तर्फ ३ दशमलब ५ प्रतिशतका दरले बृद्धि हुने अनुमान गरेको छ । जसमा एसियाली मुलुकहरु तर्फ सो अवधीमा हवाइ यात्रु आगमन वार्षिक ७ प्रतिशत र कर्गो ढुवानी तर्फ वार्षिक ७ दशमलब ५ प्रतिशतले बृद्धि हुने अनुमान गरेको छ ।
यसैगरि विगत १० वर्षको तथ्याङक हेर्दा सन १९९९मा हवाई मार्गबाट यात्रा गर्ने यात्रुहरुको संख्या वार्षिक ११ लाख ३ सय ३१ रहेकामा सन २००९ मा सो संख्या बढेर १७ लाख १५ हजार ९ सय ४९ जना पुगेको देखिन्छ । नेपालको उडान भर्न आउने वायुयानको संख्या सन १९९९ मा ८ हजार ४ सय २६ थियो भने सन २००९ मा सो संख्या बढेर १३ हजार ९ सय ७९ पुगेको थियो । यसरी विगत १० वर्षमा हवाई यात्रुको आगमनमा ५६ प्रतिशतले र वायुयान आगमनको संख्या ६६ प्रतिशतले बृद्धि भएको देखिन्छ । हवाई उडान विस्तारको गति सँगै अहिले मुलुकको पर्यटन क्षेत्रले पनि लक्ष्य अनुरुप रफ्तार लिएको अधिकाँश व्यवसायीको कथन छ ।


विमानका नाम– यात्रु संख्या
कतार एयरवेज -३००१८४
जेट एयरवेज -२५५१६१
नेपाल वायुसेवा -२३ २५७७
गल्फ एयरलाइन्स- १७८८८७
थाइ इन्टरनेस्नल- १७५४२२
इण्डियन एयरलाइन्स-१७५०२२
एयर अरेबिया-१५ ६१४६
इत्तिहाद एयरलाइन्स-११६४९६
जेटलाइट एयरवेज-११२०६०
विमान बंगलादेश-१०५९७१
फ्लाई दुबई- ८१४४६
ड्रागन एयरलाइन्स-६८०७७
जिएमजी एयरलाइन्स- ६०४२५
किङफिसर एयरलाइन्स- ५५४७०
सिल्क एयर- ५२९०६
पाकिस्तान इन्टरनेस्नल-४७६१०
बहराइन एयरलाइन्स- ४६७२६
एयर चाइना -३६६३६
कोरियन एयर-३१५२८
युनाइटेड एयरवेज-२४१५५
चाइना साउदर्न-२३३६८
स्पाइस जेट एइरलाइन्स-२२६६७
ड्रुक एयरलाइन्स- २१९४२
चाइना इस्र्टन एइरलाइन्स-१८५४३
ओमान एयरलाइन्स-१५४०९
आरके फ्लाई-६६६८
बुद्ध एइरलाइन्स-१३१४
अन्य चार्टर उडान-१२९४१
कुल यात्रु-२४३६५५८