कतारमा कामदारको माग ,उच्च आपूर्ति न्युन, निशुल्क भिसामा जानेको संख्या बढ्यो

मधुजंग पाण्डे÷राजधानी
काठमाडौं, २७ बैशाख
नेपाली कामदारको दोस्रो गन्तव्य मुलुकका रुपमा रहेको कतारमा अहिले कामदारको माग निकै बढ्न थालेको छ । कामदारको माग उच्च रहेकै कारण अहिले विगतका वर्षहरुको तुलनमा नेपालबाट निशुल्क भिसामा कतार जानेहरुको संख्या निकै बृद्धि भएको छ ।
वैदेशिक रोजगारीको क्षेत्रमा कार्यरत व्यवसायीहरुले हाल व्यक्तिगत रुपमा जाने क्रम ठ्याक्कै रोकिएको र  संस्थागत रुपमा कतार जानेहरुको संख्या धेरै रहेको बताएका छन । उनीहरुले अहिले गर्मि मौसम भएकाले यहाँबाट जानेहरु होटल, रेस्टुरेन्ट तथा अन्य भवन भित्रको काममा जानेहरुको संख्या नै बढी भएको जानकारी दिएका छन ।  चिसो मौसममा भने पूर्वाधार एवं निर्माण कार्यमा जाने कामदारहरुको संख्या बढ्ने उनीहरुको भनाई छ ।  सन् २०२२ मा हुने विश्वकप फुटबलका लागि भौतिक पूर्वाधार निर्माण कार्यलाई तीब्रता दिइरहेको कतारले नेपाली कामदारको माग बढाउन थालेको हो । विश्वकप फुटबलका लागि रंगशाला र ठूला तारे होटल निर्माणका काम तीब्र भएपछि निर्माण Ôेत्रका लागि कतारले हाल कामदारको माग उच्च बनाएको व्यवसायीको भनाई छ ।  सन् २०१५ भित्रै कतारले नेपाल लगायत विभिन्न मुलुकहरुबाट करिब १५ देखि २० लाख विदेशी कामदार लिने भएपछि अहिले पूर्वाधार क्षेत्रमा काम गर्ने जनशक्तिको माग बढेको हो । अन्य मुलुकभन्दा नेपालबाट बढी कामदार लिने भएकाले नेपाली कामदारको माग उच्च भएको अधिकाँश व्यवसायीको भनाइ छ ।
नेपाल वैदेशिक रोजगार व्यवसायी संघका कार्यबहाक अध्यक्ष कुमोद खनालले कतारले सन् २०१४ देखि २०१८ सम्म पूर्वाधार निर्माण सम्बन्धी सबै काम सकिसक्नुपर्ने लक्ष्य राखेकाले अहिले नेपाली कामदारको माग उच्च रहेको बताए । सन् २०१५ भित्रै कतारले नेपाल लगायत विभिन्न मुलुकहरुबाट करिब १५ देखि २० लाख विदेशी कामदार लिने भएपछि अहिले पूर्वाधार क्षेत्रमा काम गर्ने जनशक्तिको माग बढेको जानकारी गराउँदै संघका कार्यवहाक अध्यक्ष खनालले भने, ‘ कामदारको माग उच्च भएपनि अहिले हामीले यहाँकै सरकारी ढिलासुस्तीका कारण माग अनुरुप कामदार पठाउन सकेका छैनौं’।  सरकारी ढिलासुस्तीका कारण व्यवसायीले चाहेर पनि समयमा कामदार पठाउन नसकिएको जानकारी गराउँदै उनले श्रम स्वीकृति लिने काम देखि हरेक क्षेत्रमा सरकारी झण्झटिलो प्रीक्रया र कतारमा रहेका डिमाण्ड लेटर बनाएर पठाउने एजेन्टहरुले पनि समयमा नै काम नगरिदिने भएकाले अहिले यहाँका व्यवसायीले चाहेर पनि माग अनुरुपको कामदार पठाउन नसकिरहेको बताए । 
अहिले कतारमा निर्माण र सरसफाई सम्बन्धी काम ( क्लिनर) मा जानेहरुकालागि ९९ प्रतिशत निशुल्क भिसा भएको जानकारी गराउँदै उनले यि दुईओटा क्षेत्र बाहेक अन्य क्षेत्रमा पनि प्रायः निशुल्क भिसा नै आईरहेको भएपनि हवाई भाडा र श्रम स्वीकृति गरि प्रति व्यक्ति बढिमा ४५ देखि ५० रुपैयाँ लागत खर्चमा यहाँका व्यवसायीले कामदार पठाईरहेको बताए ।  उनले कामदारको माग उच्च रहेकै कारण अहिले विगतका वर्षहरुको तुलनमा नेपालबाट निशुल्क भिसामा कतार जानेहरुको संख्या निकै बृद्धि भएको बताए । उनले अहिले गर्मि मौसम भएकाले पूर्वाधार विस्तार एवं बाहिरका निर्माण कार्यमा भन्दा भवनभित्र बसेर गर्ने काममा जाने कामदारको संख्या बढि रहेको जानकारी दिए । यस्तै अवस्था रहेमा चिसो मौसम सुरु भएपछि पूर्वाधार एवं निर्माणमा जानेहरुको संख्यापनि विगतका वर्षहरुमा भन्दा केही बढ्ने उनको भनाई छ ।
कतारले भौतिक निर्माणका कामलाई तीब्रता दिएकै कारण अहिले कामदारको माग बढेको जानकारी गराउँदै उनले विभिन्न म्यानपावर कम्पनीलाई कतारले विश्वकप फुटबलका लागि निर्माण Ôेत्रमा धेरै माग पठाउन थालेको जानकारी गराए । विगत तीन वर्Èदेखि नै कामदारको माग बढाएको कतारले कामदारका सेवासुविधा समेत बद्धि गरी माग पठाउने गरेको अधिकाँश व्यवसायीको भनाइ छ । कतारले अहिले कामदारको न्यूनतम मासिक पारिश्रमिक ८ सय बाट बढाएर एक हजार रियाल पु¥याएको छ । अन्य मुलुकबाट भन्दा निर्माण Ôेत्रमा नेपाली कामदार बढी लिने इच्छा देखाएको कतारले उनीहरुको पारिश्रमिक समेत बढाउ“दै लगेको हो । कतारले नेपालसहित भारत, श्रीलंका, पाकिस्तान, इन्डोनेसिया, फिलिफिन्स लगायत मुलुकबाट कामदार लिने गरेको छ ।
ती मुलुकबाट आउने कामदारले कम पाश्रिमिकमा काम नगर्ने भएकाले पनि कतारले नेपालीलाई बढी माग पठाएको व्यवसायीको बुझाइ छ । यसअघि सरकारले नै नेपाली कामदारको न्यूनतम पारिश्रमिक अदÔ कामदारको हकमा एक हजार रियाल तोकेको थियो । भौतिक निर्माणको Ôेत्रमा रोजगारीको अवसर बढेपछि कतारले ३ वर्Èदेखि नेपाली कामदारको माग उच्च बनाएको छ । वैदेशिक रोजगार विभागका अनुसार गत वर्È सबैभन्दा बढी कामदार कतार पुगेका थिए भने चालु आर्थिक वर्ष २०७०÷७१ को वितेका ९ महिना चैत मसान्तसम्ममा कतार दोस्रो स्थानमा परेको छ । अहिलेसम्म कतारमा कुल ८९ हजार ५ सय नेपाली कामदार श्रम स्वीकृति लिएर गएका छन् । विभागका अनुसार आर्थिक वर्È २०६८÷ ६९ मा पनि सबैभन्दा बढी कामदार कतार गएका थिए । आव २०६८÷६९ मा एक लाख ५ हजार ६ सय ८१ जना वैदेशिक रोजगारीका लागि श्रम स्वीकृति लिएर कतार गएका थिए ।
एक महिनामै ४५ हजारले लिए अन्तिम श्रम स्वीकृतीकाठमाडौ, २७ बैशाख –गत चैतमा ४५ हजार नेपालीले वैदेशिक रोजगारीका लागि विदेशिएका छन् । वैदेशिक रोजगार विभागको तथ्यांक अनुसार ४५ हजार ८ सय ५४ जनाले अन्तिम श्रम स्वीकृति लिएका छन् । सोही अवधीमा कुल १ लाख १३ हजार पा“च सय ४७ नेपाली कामदारले वैदेशिक रोजगारिकालागि विभिन्न मुलुकहरुमा जान पूर्व श्रम स्वीकृती लिएका थिए । अन्तिम स्वीकृति लिएपछि अधिकाँस कामदार विदेशिने गरेको विभागले जनाएको छ । विभागले सार्वजनिक गरेको यस तथ्यांक अनुसार करिब प्रतिदिन एक हजार ५ सय नेपाली कामदार विभिन्न मुलुकमा वैदेशिक रोजगारिकालागि जाने गरेका छन् । चालु आर्थिक वर्षको पहिलो महिना साउन देखि गत चैत महिना अन्तसम्मको ९ महिनाको अवधिमा कुल ३ लाख ५२ हजार ४ सय ८६ जना कामदार श्रम स्वीकृति लिएर विभिन्न मुलुकमा काम गर्न गएका  छन् । जसले पनि मासिक औसतमा करिब ४० हजार कामदार विदेशिएको देखिन्छ । गत आर्थिक वर्Èको साउन देखि चैतस महिनाको अन्तसम्मको अवधिको तुलनामा यस वर्È वैदेशिक रोजगारीमा जानेको संख्या करिब ४० हजारले बढी भएको विभागले जनाएको छ ।
विभागका अनुसार गत वर्È सबैभन्दा बढी कामदार कतार पुगेका थिए भने यस वर्Èको ९ महिनासम्म मलेशिया प्रमुख गन्तव्य बनेको छ । विभागको तथ्यांक अनुसार चालु आर्थिक वर्षको वितेका ९ महिनामा मलेशिया जानेको संख्या १ लाख ३६ हजार एक सय ३७ पुगेको छ ।  यसैगरि दोस्रोमा गन्तव्यमा कतार रहेको छ । सोही अवधीमा कतारमा ८९ हजार पा“च सय नेपाली कामदार श्रम स्वीकृति लिएर गएका छन् । यसैगरि, साउदी अरवमा ५८ हजार दुई सय १७, संयुक्त अरव इमिरेट्स ( युएई) मा ३९ हजार ३ सय ६० जना , कुबेतमा १७ हजार ६० जना र ओमानमा  २ हजार ४ सय ७७ नेपाली कामदार श्रम स्वीकृति लिएर गएका छन् । विभागका अनुसार समग्रमा खाडी मुलुकहरु नेपाली कामदारको ठूलो श्रम गन्तव्य हो । जसका कारण चालु आवको वितेका ९  महिना चैत मसान्त सम्ममा खाडी मुलुकहरु लगायत अन्य देशहरुमा गरि कुल ३ लाख ३४ हजार पुरुÈ र २२ हजार ७ सय महिला श्रम स्वीकृति लिएर वैदेशिक रोजगारीकालागि  विदेशिएका छन् ।

कामदारको सुरÔामा एनआरएनको चासो
 एनआरएन चौथो मध्यपुर्व भेलाकाठमाडौ, २७ बैशाख –‘सुरÔित र मर्यादित वैदेशिक रोजगार सम्बृद्ध नेपालको आधार’को नारा सहित गैरआवासीय नेपाली संघको चौथो मध्यपुर्व भेला बहराइनको राजधानी मानमामा सम्पन्न भएको छ । शुक्रवार र शनिबार भएको दुई दिने भेलामा बहराइनमा कार्यरत घरेलु कामदारको सुरक्षामा गैर आवासिय नेपाली संघ ( एनआरएन) ले निकै चासो दिएको छ ।
खाडी Ôेत्रमा कार्यरत नेपाली श्रमिक र वैदेशिक रोजगारमा जाने कामदारको विÈयमा छलफल गर्न दुईदिन सम्म चलेको सो भेलाले कसरी सुरÔित वैदेशिक रोजगार वनाउन सकिन्छ भनेर सरोकारवाला निकायस“ग छलफल गरेको थियो ।  सो भेलाको उद्घाटन गैरआवासीय नेपाली संघ ( एनआरएन) का अध्यÔ शेÈ घलेले गरेका थिए । उनले भेलालाई संवोधन गर्दै बैदेशिक रोजगारको Ôेत्रलाई दीर्घकालिन रुपमा व्यवस्थित गर्नका लागि एनआरएनले विभिन्न काम गर्न थालेको बताए ।
संघका अध्यक्ष घलेले एनआरएनले घोÈणा गरेको वैदेशिक रोजगार राहत कोÈलाई छिटोभन्दा छिटो संचालनमा ल्याउन आफुले एक करोड रुपैया संघको खातामा जम्मा गरिसकेको समेत जानकारी दिए । पा“च करोड रुपैयाको कोÈ स्थापनाका लागि चा“डै रकम संकलन भइसक्ने बताउँदै अध्यक्ष घलेले भने,‘ वैदेशिक रोजगार कोÈ दिर्घकालिन र सफल रुपमा अघि बढाउने संयन्त्र बनाउन व्यापक गृहकार्य भइरहेको छ ’।  अहिले खाडी Ôेत्रमा कामदारको अबस्था निकै दहनीय रहेकाले उनीहरुको प्रमृुख मुद्धा भनेको सुरÔा नै भएको बताउँदै अध्यÔ घलेले भने, ‘ अब विभिन्न मुलुकहरुमा कार्यरत नेपाली कामदारलाई अप्ठेरो परेको बेला आवस्यक राहत पु¥याउन एनआरएनले चन्दा होइन दीर्घकालिन बाटो खोजिदिन्छ’ । उनले आगामी दुई बर्Èभित्रै एनआरएनको भबन काठमाडौंमा निर्माण सम्पन्न भइसक्ने प्रतिवद्धता व्यक्त गरेका थिए । सो भेलामा नेपाल सरकारबाट प्रतिनिधित्व गर्दै त्यहाँ पुगेका वैदेशिक रोजगार बिभागका निवर्तमान महानिर्देशक कुष्णहरि पुष्करले बैदेशिक रोजगारीको क्षेत्रलाई सुरÔित र ब्यवस्थित गर्न सरकारले विभिन्न कार्यक्रम ल्याइरहेको वताए ।  उनले दुताबासमा जनशक्ति थप्न र पीडितलाई राहत दिन बैदेशिक रोजगार प्रर्बधन बोर्डबाट तत्काल खाडीका दुतावासलाई २०÷२०  लाख रुपैया दिने निर्र्णय भईसकेको समेत जानकारी गराए । उनले एनआरएनएलाई अहिलेसम्म सरकारले सरकारी संयन्त्रको रुपमा लिदै आएको हु“दा कामदारलाई परेको विविध समस्या समाधानकालागि आपसी सहकार्य गरेर अघि वढ्नु पर्ने धारणा राखेका थिए । उनले आगामी १ जेठबाट श्रम स्वीकृति लि“दा एमआरपी अनिवार्य गरिएको भएपनि एमआरपी नविकरणको निवेदन दिइसकेकाहरुका रसिदको आधारमा पनि श्रमस्वीकृति दिन सकिने जानकारी दिए । उनले भने,‘ यस विÈयमा केही सहजताका लागि वैदेशिक रोजगार विभागले एमआरपी लिनका लागि पेस गरेको रसिद हेरेर जेठपछि पनि केही समयकालागि श्रम स्वीकृति दिन्छ ।’
संयुक्त अरब इमिरेट्स (युएई)स्थित नेपाली दुताबासका उपनियोग प्रमुख नेत्र टण्डनले वैैदेशिक रोजगारीको क्षेत्रलाई थप सुरÔित र मर्यादित बनाउन सरोकारवाला निकायलाई सवल र सÔम बनाइराख्नु जरुरी भएको बताए । ‘हाम्रो वैैदेशिक रोजगारको इतिहास लामो भएपनि गुणस्तरीय हिसाबले भर्खरै बामे सर्दैछ । हाम्रो जनशक्तिको स्तर न्युन नै छ , नेपालीका काम  दÔ र उच्च नै हुन्छ भनेर देखाउन पनि अझै समय लाग्छ भन्दै उनले रोजगारीको लागि भिसा लागेपछि कामको बारेमा जानकारी दिन मात्रै सकिएमा अहिलेको अबस्थामा केही आउने बताए । बहराइन स्थित नेपाली दुताबासका कार्यालय प्रमुख ओमकुमार भण्डारीले एनआरएनको सोे भेलाले खाडीको साझा समस्याको रुपमा रहेको घरेलु कामदारलाई ब्यबस्थीत गर्ने सवालमा एक हुनुपर्ने धारणा राखे ।
नेपाल वैदेशिक रोजगार ब्यबसायी संघका अध्यÔ हंशराज वाग्लेले बैदेशिक रोजगार ब्यबसायीबाट मात्रै यो Ôेत्र असुरÔित र अव्यवस्थित नबनेको  भन्दै यसमा सबैभन्दा बढी सरकारको नै गल्ति कम्जोरी रहेको बताए । उनले अहिलेसम्म यसो हुनुमा ब्यबसायी मात्रै दोÈी छैनन्, दुताबास, सरकार, बिमा कम्पनी, स्वास्थ्य परिÔण गर्ने संस्थाहरु द्येखि कामदार लगायत सबै सरकोवाला Ôेत्रको कम्जोरी रहेकाले अब यस क्षेत्रलाई सुधार्न सबैले जिम्मेवारी लिनुपर्ने बताए ।  गैरआवासीय नेपाली संघ, बहराइनका अध्यÔ टंक बस्नेतले यस भेला मध्यपुर्वमा रहेका श्रमिकका विविध समस्या समाधानकालागि निकै उपलब्धीमुलक भएकाले यसले अब एउटा दिशा निर्देश गर्ने अपेक्षा गरिएको बताए । सो भेलामा नेपालबाट बहराइन पुगेका सभासदहरु धनबहादुर गुरुङ, रबिन्द्र अधिकारी, शक्ति बस्नेत लगायको प्रतिनिधित्व रहेको थियो । उनीहरुले पनि नेपाली कामदारले विदेशी भूमिमा भोग्दै आएका विविध समस्या समाधानकालागि आफुहरुले सक्दो सहयोग गर्ने प्रतिवद्र्धता जनाएका थिए ।  सो भेला शनिवार बहराइन घोÈणापत्र जारी गर्दै सकिएको थियो । सो भेलाले बहराईन मात्र नभएर सबै खाडी मुलुकहरुमा नेपाली महिला कामदारले भोग्दै आएका विविध समस्या समाधानका दिर्घकालिन उपाएबारे गम्भिर भएर लाग्न त्यहाँका सबै सरोकारवाला निकायस“ग व्यापक छलफल गरेको थियो ।